Զգույշ եղեք, «վարդանհակոբյանիզմ» է

Անկեղծ ասած, չեմ հասկանում, թե «Ազգ» թերթն ինչու է կրկին անդրադարձել բառացիորեն նույն զրպարտությանը, երբ այն տարիներ առաջ արժանի պատասխան ու հակահարված էր ստացել թե՛ արցախյան, թե՛ երևանյան մամուլում (Պամֆլետ, որ «փոթորիկ» է առաջ բերել ԼՂՀ ԳՄ «նախագահությունում» («Տարեգիր», Երեւան, 06.03.2008), «Մարտադաշտ»՝ բացված պատերազմից հետո («Տարեգիր», «Նոր էջ», 06.03.2009), «Մեդալի» հակառակ կողմը կամ՝ ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանը՝ փակագծերից դուրս («Տարեգիր», փետրվար, 2009 թ.), Նորից սուտ ու կեղծիք և նորից՝ համեմված ինքնաթմբկահարմամբ («Նոր էջ», 23.03.2009)։ Պատասխան հոդվածներ են տպվել նաև «Ազգ»-ում (Երբ ցինիզմը, իրոք, սահմաններ չի ճանաչում («Ազգ», 06-12-2008), Դարձյալ Վազգեն Օվյանի և մի «համախոսականի» մասին («Ազգ», 10-05-2009)), «Հրապարակ» թերթում և «Հետք»-ում։

Վաղուց էի ուզում Վարդան Հակոբյանի գրական շանտաժին հոդվածով պատասխանել։ Պատճառն այն չէ, որ ես ավելի քաջածանոթ եմ Վազգեն Օվյանի գրական ժառանգությանը, Հակոբյանից մի քանի անգամ ավելի հայ, ռուս ու համաշխարհային գրականություն գիտեմ՝ նաև բնագրերով, այլ այն, որ երբ կենդանի էր Վազգեն Օվյանն ու մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ Արցախում ժողովրդականություն վայելող գրողն էր, ժողովրդի կողմից սիրված ու հարգված, ես ոչինչ չեմ լսել Հակոբյան Վարդանի մասին։ Ու հիմա սա, Օվյանի մահից հետո ժամանակ առ ժամանակ զրպարտություններ է տպում մի գրողի, սիրված ու հարգված մտավորականի մասին, որի ժողովրդականության մեկ տոկոսը չունի։

Ամեն անգամ, երբ լույս է տեսնում Վազգեն Օվյանի հերթական ժողովածուն, Վարդան Հակոբյանը «գրական» շանտաժ է սկսում նրա անվան, գրական ժառանգության դեմ։ Այդպես եղավ 2002 թ.՝ գրողի 70-ամյակի կապակցությամբ «Լեռների լեգենդը» գրքի տպագրությունից հետո, այդպես էր նաև Վազգեն Օվյանի 75-ամյակի ժամանակ։ Բոլոր այդ արշավներում զրպարտիչը պարտվել է, որովհետև նրա զրպարտագրերին ու հերյուրանքներին ի պատասխան տպագրվել են փաստերով հիմնավորված հոդվածներ, ներառյալ՝ վերջինիս մարդկային ու բարոյական նկարագրի մասին։

Վազգեն Օվյանի 80-ամյակի կապակցությամբ վերջերս Ստեփանակերտում պետական հովանավորությամբ լույս է տեսել նրա երկհատորյակը։ Եվ ԼՂՀ ԳՄ ղեկավարը, որ արդեն 30 տարի սեփականաշնորհած պահում է իր աթոռը, դարձյալ գործի է անցել։ Նախկին զրպարտագրերից գիտենք, որ սովորաբար նա թաքնվում է ուրիշների ստորագրության հետևում։ Այս անգամ խախտել է «դարավոր» ավանդույթը. Հակոբյանն իր զրպարտությունները հրապարակել է սեփական ստորագրությամբ։ Կարելի է գուշակել, որ ոչ ոք այլևս չի ուզում մասնակցել վարդանհակոբյանական անփառունակ ու այլանդակ արշավին։

Նախորդ «հոդվածներից» ծանոթ լինելով Հակոբյանի բարոյական, մարդկային որակներին, կարծում եմ, որ հերթական շանտաժը սկսելու «հիմնավոր» պատճառներ ունի. վերջին ժամանակները նրա մասին տպագրվել են հոդվածներ, որոնց վերնագրերը նույնիսկ շատ խոսուն են՝ «Գրական միջակությունները սողոսկել են Վիքիպեդիա», «1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ», «Բոլոր «վկաները» մահացած են, բացի մեկից»։ Դրանցից առաջինն այն մասին է, թե ինչպես Վարդան Հակոբյանը գողացել-պատճենել է «Վիքիպեդիայում» տեղադրված, Հայոց Մեծ եղեռնի նահատակ Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի էջը, բայց մոռացել է սրբապղծության հետքերը «մաքրել»։ Ստացվել է, որ բանաստեղծ Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948 թ. Արփագյադուկ գյուղում, վախճանվել 1915 թ.՝ «Մուշից ոչ հեռու»... Մյուս երկուսն այն մասին են, թե ինչպես է կեղծ ու սուտ «հուշեր» հորինել իր և Պարույր Սևակի հանդիպման վերաբերյալ, որտեղ Սևակը Բաքվի մանկավարժականի մեթոդիկայի բաժնի 2-րդ կուրսի ուսանող Սլավիկ-Վարդան Հակոբյանին իբր ասել է՝ «Աստված ձեզ ուղարկեց»...

Հերթական գրական շանտաժի համար ուրիշ «հիմնավոր» պատճառներ էլ կան։ Այդ մարդն ամեն ինչ ունի՝ հաստատ Հայաստանի ու Արցախի ամենահարուստ գրողներից է, Ստեփանակերտում մի քանի հարկանի ապարանք ունի, մասնավոր համալսարան ունի, արտասահմանյան շիք ավտոմեքենա ունի, պետական պատվերով տռուզ ու ճոխ հատորներ է տպում, մրցանակներից-բանից բավականին ճանկել է, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ է նույնիսկ, հայ ընթերցողի կարոտից դարակներին հալումաշ լինող ու փոշի հավաքող իր գրքերը Երևանում թարգմանել է տվել տարբեր լեզուներով (թե ո՞ւմ համար և ինչո՞ւ, դա այլ հարց է. կարևորը երևույթն է), բայց արի ու տես, որ այդ աներես փառքը երես է թեքել նրանից։ Նրա տեքստով Արցախի հիմնը ոչ ոք չգիտե, բացի երեխաներից, որոնց դպրոցներում պարտադրում են անգիր սովորել ժողովրդի սրտից չբխող թույլ ոտանավորը։ Ընթերցողն էլ ասես նրա ջգրու չի սիրում, չի հարգում, չի կարդում այդ բանաստեղծին։ Մի «հիմնավոր» ցավ էլ կա.

Երբ փոքրիկ էի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ փոքրիկ չէի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ արդեն մեծ եմ՝ կուզեի ձի ունենալ…

Նրա տողերն են։ Զգո՞ւմ եք ողբերգության չափը։ Մարդը մանկությունից երազել է ձի ունենալ, արդեն ծերացել է, փող ու շիք ավտոմեքենա ունի, բայց մանկության երազանքը մնացել է թղթի վրա՝ չկարողացավ ձի ունենալ։ Միայն թե չասեք, թե Արցախյան շարժումից հետո կուտակած հարստությամբ չի կարող ոչ միայն մեկ, այլ առնվազն հարյուր մեկ ձի և հսկա մի ձիաբուծարան ունենալ...

Վերջապես ամենամեծ ցավը. արդեն 20 տարի նրան հանգիստ չի տալիս Վազգեն Օվյանի պամֆլետը, որի բնաբանը Հակոբյանի մի բանաստեղծության «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» տողն է.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,
Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,
Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,
Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է:

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,
Քոնը սրբության վրա թքելն է:
Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես:

Մամուլում այս բանաստեղծությունը սխալմամբ պարոդիա են անվանում։ Իմ կարծիքով, սա պամֆլետ է, որտեղ խտացված է մարդու մի տեսակի կերպար, բնավորություն, ապրելակերպ...

Մոտավորապես այդպիսի տողեր ենք գտնում իմ համադասարանցու հոր՝ մշակույթի վաստակաշատ գործիչ, արցախագետ Շահեն Մկրտչյանի Վարդան Հակոբյանին ուղղված նամակում. «Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ: Մի հանգամանք, որը չէր կարող չազդել քո եսակենտրոն մտածողության վրա: Վաղուց նկատվել էր, որ դու քո գործունեության ընթացքում դրսևորում ես ընդգծված սուբյեկտիվ մոտեցումներ: Հավանաբար դու չես զգում, որ արդեն կտրվել ես լայն շրջապատից և պարզապես անհնար է դարձել թոթափելու գավառականության քեզ համար շատ նեղվածք գիրկը: Նաև դա է պատճառը, որ Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում:

Էլ չենք խոսում տեղի-անտեղի փառաբանող մենագրության, գրախոսականների մասին։ Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը և քեզ վստահված բնագավառում միշտ առաջնորդվես ազգային պետականության շահերով: Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»:

Ի դեպ, երբ Վազգեն Օվյանի «Այս Ղարաբաղն է» ժողովածուն, որ 2002 թ. ես եմ հովանավորել ու տպագրել Ռուսաստանում, նվիրել էի Շ. Մկրտչյանին, օրեր հետո նա ասել է, որ երբեք չի իմացել, թե Օվյանն այդքան հրաշալի գործեր է ստեղծել...

Ուրիշների կողմից փայլուն կերտած իր դիմանկարի համար սար ու ձոր ընկնելուց առաջ Հակոբյանը թող հիշի, թե տարիներ առաջ իր ավագ գրչակից, ճանաչված մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ գժտվելուց հետո ինչպիսի ստոր տողեր է տպագրել նրա դեմ («Սովետական Ղարաբաղ», 30 նոյեմբերի 1986 թ.)՝ «Գամփռը» վերնագրով.

Հենց որ կեր են մեջտեղ հանում,
Վրա տալիս, «համփ» է անում,
Մինչ մոտենան ուրիշները,
Սրա-նրա բաժինն առնում։
Ինչքան էլ տան, էլի կուզի,
Աչքը երբեք չի կշտանում,
Ձվից անգամ մազ կխուզի,
Որ լակ լինի լակամանում։
 Այստեղից էլ՝ «խասյաթը» շան,
Որ մնում է միշտ նրանում.
Իր բաժինն էլ թե իրեն տան,
Էլի մի կենտ «համփ» է անում։
 «Համփն» էլ ոչինչ, շուն է, էլի,
Դրա մասին չենք մտածում.
Ցավն ուրիշ է, կեր վերցնելիս
Ձեռքդ էլ է հաճախ կծում։

Երևի մեկնաբանելու կարիք չկա, թե սա ավելի շատ ում է բնութագրում։ Այսօր դա ավելի ցայտուն երևում է։ Բայց «վերադառնանք մեր ոչխարներին»։

«Ազգ» թերթում տպագրված Հակոբյանի, այսպես ասած, հոդվածում նոր ոչինչ չգտանք։ Դրանք նույնությամբ մեջբերված են նրա նախկին զրպարտագրերից, որոնք մինչ այդ տպագրել էր ուրիշների ստորագրությամբ։ Այս տեքստով նա փաստորեն բացեց խաղաքարտերը, հանեց դիմակը՝ ցույց տալով, որ նախորդ հերյուրանքները դուրս են եկել նույն գրչի, ի՛ր գրչի տակից։ Այդ բոլորը ժամանակին քննադատվել, հերքվել է ու անիմաստ եմ համարում դրանց անդրադառնալը։ Բայց Հակոբյանը երևի հաստատ լսել է, որ սուտը բազմիցս կրկնելուց, կարող է ընկալվել որպես ճշմարտություն։ Ու իր հին դարմանը կրկին ասպարեզ է հանել... Ինչպես իր նախորդ զրպարտագրերում, այստեղ ևս Հակոբյանը գրում է, որ Օվյանը «ծաղրուծանակի է ենթարկել զորավար Անդրանիկին»։ Ուզում եմ նրան պատասխանել Վարդգես Օվյանի նախկին պատասխան հոդվածից այս մեջբերմամբ. «Ստի հերն անիծած, թե Վազգեն Օվյանի ստեղծագործություններում Անդրանիկի մասին նման տող կա...»։ Ինչո՞ւ չես նշում տեղը, որ կարդանք ու մենք էլ իմանանք։ Կամ որքա՞ն է բարոյական գրքի մի հատվածից, որտեղ երկու հերոս վիճում են իրար հետ, նրանցից մեկը անպատվում է Դրոյին ու Նժդեհին, իսկ մյուսը նրանց անվանում է «ազգային փառապանծ հերոսներ», «ազգի համար կյանք տվող» և այլն (Վ. Օվյան, «Խանքենդի», Բաքու, 1973 թ., էջ 41-42), հերոսներից առաջինի խոսքը դիտավորյալ ու ստորաբար ներկայացնել որպես Օվյանի խոսք։

Ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար նշենք, որ Հակոբյանը որոշ նոր «շտրիխներ» է ավելացրել իր զրպարտագրին։ Գրում է, որ իբր Օվյանը «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին, երբ Արցախում վերստին արթնանում էր Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժումը, ԼՂ ԳՄ ներկայացրեց իր «ընտրանին», որտեղ ներառված էին նաև «Խանքենդի» վիպակը...» և այլն։

Այս հոդվածը գրելուց առաջ ես մի ամբողջ օր զրուցել եմ Վարդգես Օվյանի հետ, անձամբ ծանոթացել բազմաթիվ փաստաթղթերի ու մանրամասների։ 1985 թ. փետրվարից անկողնուն գամված գրողը չէր կարող «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին ԼՂ ԳՄ ներկայացնել» իր գիրքը, որովհետև իր գիրքը մինչ հիվանդանալն ուղարկել էր Երևան։ Ինչ վերաբերում է Հակոբյանի հայտնած Արցախի՝ «Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժմանը», դա սկսվել է Վազգեն Օվյանի մահից մի տարի հետո։ Պետք չէր բազում կեղծիքին ավելացնել ևս մի ճչացող սուտ։

«Հայրս պատրաստել էր վիպակի միանգամայն նոր, ավելի սեղմ տարբերակ՝ «Լեռնակերտ» անվամբ և ուղարկել Երևան՝ իր այլ գործերի հետ միասին,- զրույցի ժամանակ ասաց Վազգեն Օվյանի գրող, հրապարակախոս որդին՝ Վարդգեսը։- Ձեռագրերը շատ տարիներ հետո իմ ընկեր, ԼՂՀ մշակույթի և կրթության նախկին նախարար Կամո Աթայանի աջակցությամբ մի կերպ գտնվել են երևանյան հրատարակչության արխիվում (ծանր հիվանդ հայրս հնարավորություն չուներ իր գրքի ճակատագրով զբաղվելու)։ Դրանք Կ. Աթայանը Ստեփանակերտ էր ուղարկել ԼՂՀ նախկին ԳԽ նախագահ Գեորգի Պետրոսյանի միջոցով։ Այդպես էլ լույս չտեսած այդ գրքի համար գրախոսություն էր գրել Վահագն Մուղնեցյանը։ Այն հիմա մեզ մոտ է, հորս արխիվում՝ Մուղնեցյանի ստորագրությամբ։ Այնտեղ վերջինս խոսում է նաև «Լեռնակերտ», ոչ թե «Խանքենդի» վիպակի մասին։ Երևանից բերված այդ գործերը ես զետեղել եմ հորս 70-ամյակի կապակցությամբ լույս տեսած գրքում»։

Արդեն մի քանի անգամ գրվել է, որ Վազգեն Օվյանի վիպակը 1971 և 1975 թվականներին «Գրական Ադրբեջան» ասագրում տպագրվել էր «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։ Դժվար չէ հասկանալ, որ 1973 թ. առանձին գրքով լույս տեսած վիպակը Օվյանը չէր անվանել «Խանքենդի», այլ խմբագիրը։ Հակառակ դեպքում Վազգեն Օվյանը 1975 թ. տպագրված մասը չէր թողնի «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։

«Հորս մահից հետո ես էի Արցախի ԳՄ ներկայացրել նրա ձեռագիրը, բայց ոչ թե Հակոբյանի հնարած ժողովածուն, այլ «Կուսապատի արծիվը» վեպը։ Թե ինչու «Կուսապատի արծիվը» հետո «մամուլում տպագրվում է «Ղարաբաղի արծիվը», իսկ արդեն ժողովածուում՝ «Արցախի արծիվը» վերնագրով», այդ հարցի հիմնավորված պատասխանը մեծ զրպարտիչը կարող է ստանալ պարբերականի և ժողովածուի խմբագրից»,- ասաց Վարդգես Օվյանը:

Ոչ մեկի համար արդեն գաղտնիք չէ, որ Հակոբյանի թույն ու մաղձի հիմնական պատճառը Օվյանի պամֆլետն է։ Այս դիմանկարի համար Հակոբյանը թող իրեն մեղադրի։ Իսկական գրողը պատկերում է այն, ինչ տեսնում է։ Այդ պամֆլետը Օվյանի որդին է տպագրել հոր այլ գործերի հետ։ Հակոբյանը անձնական կռիվ ունի, թող Վարդգես Օվյանի հետ անի։ Ինչո՞ւ է այլանդակ զրպարտություններ հնարում նրա հոր դեմ, ով հիմա չի կարող իրեն պատասխանել։ Հակառակ կողմն էլ նույն ոգով կարող է հայտարարել, որ Հակոբյանի հայրը հայտնի դանոսչիկ է եղել, և երբ համագյուղացիները գլխի են ընկել դա, ընտանիքով փախել է Ստեփանակերտ։

Այսօր, երբ Արցախի ու հայ ժողովրդի գլխին նորից սև ամպեր են կուտակվում, 30 տարի խարունակ ինտրիգներով ԳՄ հասարակական կազմակերպության ղեկավարի աթոռը զբաղեցնող մարդը կրկին փորձում է անձնական խնդիրներ լուծել, ինչպես Արցախյան շարժման նախօրերին իր ստորադրյալի ստորագրությամբ զրպարտչական նամակ էր ուղարկում Ադրբեջանի ԳՄ՝ ուղղված գրչակից Գուրգեն Գաբրիելյանի դեմ։ Վարդան Հակոբյանի մեթոդն է՝ ուրիշների ստորագրությամբ «նյութեր» գրել, հետո դրանք վկայակոչելով՝  հարձակման անցնել։ «Վարդանհակոբյանիզմը» մի ուրիշ առանձնահատկություն էլ ունի. սիրում է «մեջբերումներ» անել մահացած մարդկանց խոսքերից, հիմնականում այն մարդկանց, ովքեր նման արտահայտություններ են արել հենց իր հասցեին։

Հոդվածս ուզում եմ ավարտել Վարդգես Օվյանի խոսքով. «Դրա զառանցանքներից ես ոչ զարմանում եմ, ոչ զայրանում։ Ուրիշ ի՞նչ կարող ես ակնկալել մեկից, ով նայում է աչքերիդ մեջ, երդվում և անամոթաբար ստում։ Եթե նոր զրպարտչական արշավ սկսելով հույսը դրել է նրա վրա, որ «Նոր էջ» թերթի տպագիր տարբերակը չի գործում, ապա հիշեցնեմ, որ թերթի տպագրությունը ժամանակավոր է դադարեցված (կայքն ու բլոգը կայուն գործում են), ու ցանկացած պահի կարող եմ այն վերսկսել և նոր փաստերով ցույց տալ, թե ինչ ասել է «վարդանհակոբյան» երևույթ»։

Իմ կողմից հայտնեմ՝ եթե զրպարտիչը կրկին փորձի խեղաթյուրել, կեղծել իրականությունը, ստիպված եմ լինելու մամուլում բացահայտել նրա «ազգանվեր» գործունեությունը 1988-94 թվականներին, նաև նոր հերոսությունները։

ՎԱՀՐԱՄ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ
facebook.com/vahram.ohanjanyan

«Ըտենց չուզողի….»

…Դավիթ Հովհաննեսի ուսին տեղադրում ենք
Հովհաննես Գրիգորյանի գլուխը:
Հովհաննես Գրիգորյանը չի դիմանում Հովհաննես Դ-ի
Գարեջրախմությանն ու ածխագործուհիների հանդեպ
Անմնացորդ այրվող սիրուն (որն առնվազն ոտքի կոտրվածք է):
Իսկ Դ. Հովհաննեսը վերցնում է սանրն ու ապշում,
Ախր ինքը Հրաչյա Հովհաննիսյանի մազերն է ժառանգել,
Ախր ինքը սովետների քուչի Դավիթն է, պլպլան աչքերով,
Եվ իր պոեզիան էլ լիքն էր Տերյան-Չարենց
Հուժկու Արփա-Սեւան թունելի պես երկար ավանդույթի կարմիր թելով:
Պահ-պահ, էս ո՞ւմ լուսանկարն է՝
Ապեր, աղջիկի համար մեկ է: Ժենշչինա՜:
Չի նեղանա, եթե իրեն ամբողջությամբ խցկենք
Գնչուական խմբանկարների մեջ, պարողի դերում…
Բա որ Արեւշատը անգլերեն գրեր:
Բա որ մեր բոլոր տղերքը խոսքները մեկ արած
Անգլերեն գրեին՝
Հրաչիկ Սարուխանը Լոռվա բարբառի կարալ չտիմ անգլերենով,
Հակոբ Մովսեսը մշակութային գերմաներենով հղկած անգլերենով,
Ղուկասը սասունցու խրոխտ, թլոլ անգլերենով,
Արմեն Շեկոյանը Շիլաչու սեւշուկայական անգլերենով,
Սամվել Կոսյանը 3-րդ մասի ժարգոն անգլերենով,
Վիոլետ Գրիգորյանը Հովհաննես Գրիգորյանից սովորած անգլերենով,
Նոր սերունդը հրաշալի, մաքուր պոպ-արտ անգլերենով,
Եվ նվաստս՝ Սարի թաղի գողական անգլերենով,
Զզվեցրի, չէ՞, անգլերենով,
Ոնց որ իմ մանկության փողոցում կասեին՝
-Արա, տղե՛րք, հայ եղել եք, հայ էլ մնացեք,
Չլնեմ-չիմանամ՝ անգլերեն գրեք,
Բա մեր «Գարունը»՝ մեր ժուռնալը,
Չըլներ, հա՞:
Ըտենց ուզողի մերը…

Այս «գլուխգործոցը» պատկանում է Հայաստանի գրողների միության նորընտիր նախագահի գրչին: 1992-ի «Գարուն» ամսագիրը թերթելիս՝ տեսա Էդվարդ Միլիտոնյանի այս «չգիտեմ ինչը», որը երկար է եւ ընդամենը մի հատված ներկայացրի: Միլիտոնյանը ՀԳՄ անդամ գրչընկերների լուսանկարները նայել ու գրել է այս «չգիտեմ ինչը»:
Հիմա գրչընկերները (ոչ այս հատվածում նշված անունները) մամուլում ու եթերից բողոքում են Միլիտոնյանի գործելակերպի դեմ:

Մասնավորապես, նրանց զայրացրել է այն փաստը, որ ՀԳՄ նախագահը իր գիրքն է ներկայացրել ՀՀ Նախագահի մրցանակաբաշխությանը, եւ շուտով Սերժ Սարգսյանը նրան կհանձնի այդ մրցանակը, քանի որ հանձնաժողովը «հաղթող» է ճանաչել Միլիտոնյանի «Է» անունով գիրքը:
Մի քիչ զարմանալի է, երբ հիմա են ՀԳՄ անդամները աղմուկ բարձրացնում, հրապարակավ դժգոհում, որ մրցանակաբաշխությունը արդար չէ, որ «ավտարիտետները» հերթի են կանգնած եւ միայն նրանց են տալիս մրցանակները:

Կարծես, Միլիտոնյանին առաջին անգամ են տեսնում: Չէ՞ որ նա միշտ եղել է ՀԳՄ ղեկավար կազմում եւ ինքն էլ իր հերթին նպաստել այս խայտառակ գործընթացին:
Եվ երբ իր թեկնածությունն էր դնում ՀԳՄ նախագահի պաշտոնի համար ընտրություններում, այն ժամանակ, ինչ է, բողոքավորները չգիտեի՞ն, որ մնալու է նույն հանձնաժողովը՝ նույն արատավոր բարքերով, որի համար անաչառությունն ու արդարությունը ոչինչ են, եւ ամեն ինչ անելու են, որ հաղթի հերթի կանգնածը: Դե, այս տարի էլ Միլիտոնյանի հերթն էր:

«Վերջին տարիներին պետական ու ՀՀ Նախագահի մրցանակները հատկացնում են միայն բանաստեղծներին: Գաղտնիք ասած չեմ լինի, որ բանաստեղծների 95%-ը սովորաբար բառակույտեր են մոգոնում, թքում, կպցնում իրար, դրանք հանգավորում ու պոեզիա անվանում: Իսկ արձակ ստեղծագործությունները, որոնք մեր կյանքի հայելին են, չեն գնահատվում եւ դուրս են մնում ուշադրությունից», - «հարգարժան նախագահին» հասցեագրած իր բաց նամակում գրել է ՀԳՄ անդամ Բակուր Կարապետյանը:

Հիշեցնենք, որ վերջին տարիներին ՀՀ Նախագահի մրցանակի են արժանացել բանաստեղծներ Վարդան Հակոբյանը, Հրաչյա Թամրազյանը եւ Հենրիկ Էդոյանը, հիմա էլ՝ Է. Միլիտոնյանն ստանալու այդ մրցանակը:
Ըստ Բակուր Կարապետյանի, փաստորեն, այս մարդիկ են բառակույտեր մոգոնում, թքում-կպցնում, հանգավորում ու իրենց գրածը անվանում պոեզիա:

Նկատենք, որ ՀՀ Նախագահի մրցանակ են ստացել նաեւ արձակ գործերի հեղինակներ՝ Ռուբեն Հովսեփյանը, Ալեքսանդր Թոփչյանը, Նորայր Ադալյանը, Ռազմիկ Դավոյանը: Ի դեպ, բանաստեղծ Դավոյանը այդ մրցանակն ստացել է «Ծիտիկը ցուցահանդեսում» մանկական ժողովածուի համար:

Իսկ 2009-ին Նորայր Ադալյանը այդ մրցանակը ստացավ կանոնակարգի ակնհայտ խախտմամբ: Ըստ կանոնակարգի՝ մրցանակի ներկայացվող աշխատանքները պետք է ստեղծված լինեն վերջին երկու տարվա ընթացքում: Իսկ Ադալյանը իր «Սեւ քառակուսի կարմիր անապատում» վեպը գրել էր 1990-ականների սկզբին:
Սակայն բոլորը աչք փակեցին այս փաստի վրա եւ նրան «հաղթեցրին»: Այն ժամանակ եթե ՀԳՄ անդամները ընդվզեին այս անօրինության դեմ, ապա այսօր հանձնաժողովը, որը կազմված է նույն միության անդամներից՝ թերեւս, իրեն փոքր-ինչ ձգված կզգար եւ Միլիտոնյանի գրքի համար տոկոս չէր խփի միայն նրա համար, որ «Է»-ի հեղինակի հերթն է եւ բացի այդ՝ իրենց շեֆն է:

Բայց այն ժամանակ լռեցին բոլորը եւ միայն մրցանակաբաշխությանը մասնակցող հեղինակներից մեկը հրապարակավ խոսեց այդ մասին: Անօգուտ, քանի որ Ադալյանից առաջ մրցանակ ստացած «ավտարիտետները» պաշտպանեցին Ադալյանին: Այսպես, իրար «քոմակ» կանգնելով «հաղթում» են:
Ի դեպ, ոչ ոք չի խոսում Միլիտոնյանի գրքի մասին՝ արժեքավոր է, անարժեք է…Այդ մասին խոսք չկա:
Դատելով «Է»-ի մասին գնահատականի բացակայությունից՝ կարելի է ենթադրել, որ այն իրենից նույն «գեղարվեստական արժեքն» է ներկայացնում, ինչ վերում ներկայացված «չգիտեմ ինչը»:

Կիմա Եղիազարյան

http://7or.am/am/news/view/61174/

Վարդան Հակոբյանը վերջապես հանեց դիմակը

Ես վաղուց էի ուզում Վարդան Հակոբյանի գրական շանտաժին հոդվածով պատասխանել։ Պատճառն այն չէ, որ ես ավելի քաջածանոթ եմ Վազգեն Օվյանի գրական ժառանգությանը, Հակոբյանից մի քանի անգամ ավելի հայ, ռուս ու համաշխարհային գրականություն գիտեմ՝ նաև բնագրերով, այլ այն, որ երբ կենդանի էր Վազգեն Օվյանն ու մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ Արցախում ժողովրդականություն վայելող գրողն էր, ժողովրդի կողմից սիրված ու հարգված, ես ոչինչ չեմ լսել Հակոբյան Վարդանի մասին։ Ու հիմա սա, Օվյանի մահից հետո ժամանակ առ ժամանակ զրպարտություններ է տպում մի գրողի, սիրված ու հարգված մտավորականի մասին, որի ժողովրդականության մեկ տոկոսը չունի։

Ամեն անգամ, երբ լույս է տեսնում Վազգեն Օվյանի հերթական ժողովածուն, Վարդան Հակոբյանը «գրական» շանտաժ է սկսում նրա անվան, գրական ժառանգության դեմ։ Այդպես եղավ 2002 թ.՝ գրողի 70-ամյակի կապակցությամբ «Լեռների լեգենդը» գրքի տպագրությունից հետո, այդպես էր նաև Վազգեն Օվյանի 75-ամյակի ժամանակ։ Բոլոր այդ արշավներում զրպարտիչը պարտվել է, որովհետև նրա զրպարտագրերին ու հերյուրանքներին ի պատասխան տպագրվել են փաստերով հիմնավորված հոդվածներ, ներառյալ՝ վերջինիս մարդկային ու բարոյական նկարագրի մասին։

Վազգեն Օվյանի 80-ամյակի կապակցությամբ վերջերս Ստեփանակերտում պետական հովանավորությամբ լույս է տեսել նրա երկհատորյակը։ Եվ ԼՂՀ ԳՄ ղեկավարը, որ արդեն 30 տարի սեփականաշնորհած պահում է իր աթոռը, դարձյալ գործի է անցել։ Նախկին զրպարտագրերից գիտենք, որ սովորաբար նա թաքնվում է ուրիշների ստորագրության հետևում։ Այս անգամ խախտել է «դարավոր» ավանդույթը. Հակոբյանն իր զրպարտությունները հրապարակել է սեփական ստորագրությամբ։ Կարելի է գուշակել, որ ոչ ոք այլևս չի ուզում մասնակցել վարդանհակոբյանական անփառունակ ու այլանդակ արշավին։

Նախորդ «հոդվածներից» ծանոթ լինելով Հակոբյանի բարոյական, մարդկային որակներին, կարծում եմ, որ հերթական շանտաժը սկսելու «հիմնավոր» պատճառներ ունի. վերջին ժամանակները նրա մասին տպագրվել են հոդվածներ, որոնց վերնագրերը նույնիսկ շատ խոսուն են՝ «Գրական միջակությունները սողոսկել են Վիքիպեդիա», «1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ», «Բոլոր «վկաները» մահացած են, բացի մեկից»։ Դրանցից առաջինն այն մասին է, թե ինչպես Վարդան Հակոբյանը գողացել-պատճենել է «Վիքիպեդիայում» տեղադրված, Հայոց Մեծ եղեռնի նահատակ Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի էջը, բայց մոռացել է սրբապղծության հետքերը «մաքրել»։ Ստացվել է, որ բանաստեղծ Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948 թ. Արփագյադուկ գյուղում, վախճանվել 1915 թ.՝ «Մուշից ոչ հեռու»... Մյուս երկուսն այն մասին են, թե ինչպես է կեղծ ու սուտ «հուշեր» հորինել իր և Պարույր Սևակի հանդիպման վերաբերյալ, որտեղ Սևակը Բաքվի մանկավարժականի մեթոդիկայի բաժնի 2-րդ կուրսի ուսանող Սլավիկ-Վարդան Հակոբյանին իբր ասել է՝ «Աստված ձեզ ուղարկեց»...

Հերթական գրական շանտաժի համար ուրիշ «հիմնավոր» պատճառներ էլ կան։ Այդ մարդն ամեն ինչ ունի՝ հաստատ Հայաստանի ու Արցախի ամենահարուստ գրողներից է, Ստեփանակերտում մի քանի հարկանի ապարանք ունի, մասնավոր համալսարան ունի, արտասահմանյան շիք ավտոմեքենա ունի, պետական պատվերով տռուզ ու ճոխ հատորներ է տպում, մրցանակներից-բանից բավականին ճանկել է, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ է նույնիսկ, հայ ընթերցողի կարոտից դարակներին հալումաշ լինող ու փոշի հավաքող իր գրքերը Երևանում թարգմանել է տվել տարբեր լեզուներով (թե ո՞ւմ համար և ինչո՞ւ, դա այլ հարց է. կարևորը երևույթն է), բայց արի ու տես, որ այդ աներես փառքը երես է թեքել նրանից։ Նրա տեքստով Արցախի հիմնը ոչ ոք չգիտե, բացի երեխաներից, որոնց դպրոցներում պարտադրում են անգիր սովորել ժողովրդի սրտից չբխող թույլ ոտանավորը։ Ընթերցողն էլ ասես նրա ջգրու չի սիրում, չի հարգում, չի կարդում այդ բանաստեղծին։ Մի «հիմնավոր» ցավ էլ կա.

Երբ փոքրիկ էի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ փոքրիկ չէի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ արդեն մեծ եմ՝ կուզեի ձի ունենալ…

Նրա տողերն են։ Զգո՞ւմ եք ողբերգության չափը։ Մարդը մանկությունից երազել է ձի ունենալ, արդեն ծերացել է, փող ու շիք ավտոմեքենա ունի, բայց մանկության երազանքը մնացել է թղթի վրա՝ չկարողացավ ձի ունենալ։ Միայն թե չասեք, թե Արցախյան շարժումից հետո կուտակած հարստությամբ չի կարող ոչ միայն մեկ, այլ առնվազն հարյուր մեկ ձի և հսկա մի ձիաբուծարան ունենալ...

Վերջապես ամենամեծ ցավը. արդեն 20 տարի նրան հանգիստ չի տալիս Վազգեն Օվյանի պամֆլետը, որի բնաբանը Հակոբյանի մի բանաստեղծության «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» տողն է.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,
Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,
Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,
Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է:

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,
Քոնը սրբության վրա թքելն է:
Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես:

Մամուլում այս բանաստեղծությունը սխալմամբ պարոդիա են անվանում։ Իմ կարծիքով, սա պամֆլետ է, որտեղ խտացված է մարդու մի տեսակի կերպար, բնավորություն, ապրելակերպ...

Մոտավորապես այդպիսի տողեր ենք գտնում իմ համադասարանցու հոր՝ մշակույթի վաստակաշատ գործիչ, արցախագետ Շահեն Մկրտչյանի Վարդան Հակոբյանին ուղղված նամակում. «Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ: Մի հանգամանք, որը չէր կարող չազդել քո եսակենտրոն մտածողության վրա: Վաղուց նկատվել էր, որ դու քո գործունեության ընթացքում դրսևորում ես ընդգծված սուբյեկտիվ մոտեցումներ: Հավանաբար դու չես զգում, որ արդեն կտրվել ես լայն շրջապատից և պարզապես անհնար է դարձել թոթափելու գավառականության քեզ համար շատ նեղվածք գիրկը: Նաև դա է պատճառը, որ Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում:

Էլ չենք խոսում տեղի-անտեղի փառաբանող մենագրության, գրախոսականների մասին։ Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը և քեզ վստահված բնագավառում միշտ առաջնորդվես ազգային պետականության շահերով: Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»:

Ի դեպ, երբ Վազգեն Օվյանի «Այս Ղարաբաղն է» ժողովածուն, որ 2002 թ. ես եմ հովանավորել ու տպագրել Ռուսաստանում, նվիրել էի Շ. Մկրտչյանին, օրեր հետո նա ասել է, որ երբեք չի իմացել, թե Օվյանն այդքան հրաշալի գործեր է ստեղծել...

Ուրիշների կողմից փայլուն կերտած իր դիմանկարի համար սար ու ձոր ընկնելուց առաջ Հակոբյանը թող հիշի, թե տարիներ առաջ իր ավագ գրչակից, ճանաչված մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ գժտվելուց հետո ինչպիսի ստոր տողեր է տպագրել նրա դեմ («Սովետական Ղարաբաղ», 30 նոյեմբերի 1986 թ.)՝ «Գամփռը» վերնագրով.

Հենց որ կեր են մեջտեղ հանում,
Վրա տալիս, «համփ» է անում,
Մինչ մոտենան ուրիշները,
Սրա-նրա բաժինն առնում։
Ինչքան էլ տան, էլի կուզի,
Աչքը երբեք չի կշտանում,
Ձվից անգամ մազ կխուզի,
Որ լակ լինի լակամանում։
 Այստեղից էլ՝ «խասյաթը» շան,
Որ մնում է միշտ նրանում.
Իր բաժինն էլ թե իրեն տան,
Էլի մի կենտ «համփ» է անում։
 «Համփն» էլ ոչինչ, շուն է, էլի,
Դրա մասին չենք մտածում.
Ցավն ուրիշ է, կեր վերցնելիս
Ձեռքդ էլ է հաճախ կծում։

Երևի մեկնաբանելու կարիք չկա, թե սա ավելի շատ ում է բնութագրում։ Այսօր դա ավելի ցայտուն երևում է։ Բայց «վերադառնանք մեր ոչխարներին»։

«Ազգ» թերթում տպագրված Հակոբյանի, այսպես ասած, հոդվածում նոր ոչինչ չգտանք։ Դրանք նույնությամբ մեջբերված են նրա նախկին զրպարտագրերից, որոնք մինչ այդ տպագրել էր ուրիշների ստորագրությամբ։ Այս տեքստով նա փաստորեն բացեց խաղաքարտերը, հանեց դիմակը՝ ցույց տալով, որ նախորդ հերյուրանքները դուրս են եկել նույն գրչի, ի՛ր գրչի տակից։ Այդ բոլորը ժամանակին քննադատվել, հերքվել է ու անիմաստ եմ համարում դրանց անդրադառնալը։ Բայց Հակոբյանը երևի հաստատ լսել է, որ սուտը բազմիցս կրկնելուց, կարող է ընկալվել որպես ճշմարտություն։ Ու իր հին դարմանը կրկին ասպարեզ է հանել... Ինչպես իր նախորդ զրպարտագրերում, այստեղ ևս Հակոբյանը գրում է, որ Օվյանը «ծաղրուծանակի է ենթարկել զորավար Անդրանիկին»։ Ուզում եմ նրան պատասխանել Վարդգես Օվյանի նախկին պատասխան հոդվածից այս մեջբերմամբ. «Ստի հերն անիծած, թե Վազգեն Օվյանի ստեղծագործություններում Անդրանիկի մասին նման տող կա...»։ Ինչո՞ւ չես նշում տեղը, որ կարդանք ու մենք էլ իմանանք։ Կամ որքա՞ն է բարոյական գրքի մի հատվածից, որտեղ երկու հերոս վիճում են իրար հետ, նրանցից մեկը անպատվում է Դրոյին ու Նժդեհին, իսկ մյուսը նրանց անվանում է «ազգային փառապանծ հերոսներ», «ազգի համար կյանք տվող» և այլն (Վ. Օվյան, «Խանքենդի», Բաքու, 1973 թ., էջ 41-42), հերոսներից առաջինի խոսքը դիտավորյալ ու ստորաբար ներկայացնել որպես Օվյանի խոսք։

Ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար նշենք, որ Հակոբյանը որոշ նոր «շտրիխներ» է ավելացրել իր զրպարտագրին։ Գրում է, որ իբր Օվյանը «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին, երբ Արցախում վերստին արթնանում էր Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժումը, ԼՂ ԳՄ ներկայացրեց իր «ընտրանին», որտեղ ներառված էին նաև «Խանքենդի» վիպակը...» և այլն։

Այս հոդվածը գրելուց առաջ ես մի ամբողջ օր զրուցել եմ Վարդգես Օվյանի հետ, անձամբ ծանոթացել բազմաթիվ փաստաթղթերի ու մանրամասների։ 1985 թ. փետրվարից անկողնուն գամված գրողը չէր կարող «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին ԼՂ ԳՄ ներկայացնել» իր գիրքը, որովհետև իր գիրքը մինչ հիվանդանալն ուղարկել էր Երևան։ Ինչ վերաբերում է Հակոբյանի հայտնած Արցախի՝ «Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժմանը», դա սկսվել է Վազգեն Օվյանի մահից մի տարի հետո։ Պետք չէր բազում կեղծիքին ավելացնել ևս մի ճչացող սուտ։

«Հայրս պատրաստել էր վիպակի միանգամայն նոր, ավելի սեղմ տարբերակ՝ «Լեռնակերտ» անվամբ և ուղարկել Երևան՝ իր այլ գործերի հետ միասին,- զրույցի ժամանակ ասաց Վազգեն Օվյանի գրող, հրապարակախոս որդին՝ Վարդգեսը։- Ձեռագրերը շատ տարիներ հետո իմ ընկեր, ԼՂՀ մշակույթի և կրթության նախկին նախարար Կամո Աթայանի աջակցությամբ մի կերպ գտնվել են երևանյան հրատարակչության արխիվում (ծանր հիվանդ հայրս հնարավորություն չուներ իր գրքի ճակատագրով զբաղվելու)։ Դրանք Կ. Աթայանը Ստեփանակերտ էր ուղարկել ԼՂՀ նախկին ԳԽ նախագահ Գեորգի Պետրոսյանի միջոցով։ Այդպես էլ լույս չտեսած այդ գրքի համար գրախոսություն էր գրել Վահագն Մուղնեցյանը։ Այն հիմա մեզ մոտ է, հորս արխիվում՝ Մուղնեցյանի ստորագրությամբ։ Այնտեղ վերջինս խոսում է նաև «Լեռնակերտ», ոչ թե «Խանքենդի» վիպակի մասին։ Երևանից բերված այդ գործերը ես զետեղել եմ հորս 70-ամյակի կապակցությամբ լույս տեսած գրքում»։

Արդեն մի քանի անգամ գրվել է, որ Վազգեն Օվյանի վիպակը 1971 և 1975 թվականներին «Գրական Ադրբեջան» ասագրում տպագրվել էր «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։ Դժվար չէ հասկանալ, որ 1973 թ. առանձին գրքով լույս տեսած վիպակը Օվյանը չէր անվանել «Խանքենդի», այլ խմբագիրը։ Հակառակ դեպքում Վազգեն Օվյանը 1975 թ. տպագրված մասը չէր թողնի «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։

«Հորս մահից հետո ես էի Արցախի ԳՄ ներկայացրել նրա ձեռագիրը, բայց ոչ թե Հակոբյանի հնարած ժողովածուն, այլ «Կուսապատի արծիվը» վեպը։ Թե ինչու «Կուսապատի արծիվը» հետո «մամուլում տպագրվում է «Ղարաբաղի արծիվը», իսկ արդեն ժողովածուում՝ «Արցախի արծիվը» վերնագրով», այդ հարցի հիմնավորված պատասխանը մեծ զրպարտիչը կարող է ստանալ պարբերականի և ժողովածուի խմբագրից»,- ասաց Վարդգես Օվյանը:

Ոչ մեկի համար արդեն գաղտնիք չէ, որ Հակոբյանի թույն ու մաղձի հիմնական պատճառը Օվյանի պամֆլետն է։ Այս դիմանկարի համար Հակոբյանը թող իրեն մեղադրի։ Իսկական գրողը պատկերում է այն, ինչ տեսնում է։ Այդ պամֆլետը Օվյանի որդին է տպագրել հոր այլ գործերի հետ։ Հակոբյանը անձնական կռիվ ունի, թող Վարդգես Օվյանի հետ անի։ Ինչո՞ւ է այլանդակ զրպարտություններ հնարում նրա հոր դեմ, ով հիմա չի կարող իրեն պատասխանել։ Հակառակ կողմն էլ նույն ոգով կարող է հայտարարել, որ Հակոբյանի հայրը հայտնի դանոսչիկ է եղել, և երբ համագյուղացիները գլխի են ընկել դա, ընտանիքով փախել է Ստեփանակերտ։

Հոդվածս ուզում եմ ավարտել Վարդգես Օվյանի խոսքով. «Դրա զառանցանքներից ես ոչ զարմանում եմ, ոչ զայրանում։ Ուրիշ ի՞նչ կարող ես ակնկալել մեկից, ով նայում է աչքերիդ մեջ, երդվում և անամոթաբար ստում։ Եթե նոր զրպարտչական արշավ սկսելով հույսը դրել է նրա վրա, որ «Նոր էջ» թերթի տպագիր տարբերակը չի գործում, ապա հիշեցնեմ, որ թերթի տպագրությունը ժամանակավոր է դադարեցված (կայքն ու բլոգը կայուն գործում են), ու ցանկացած պահի կարող եմ այն վերսկսել և նոր փաստերով ցույց տալ, թե ինչ ասել է «վարդանհակոբյան» երևույթ»։

ՎԱՀՐԱՄ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ

http://hraparak.am/news/view/46443.html

«Թքած ունեն քեզ, գրականության ու քո արած-չարածի վրա»

Օրեր առաջ գրականագետ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, Հայաստանի գրողների միության անդամ Արքմենիկ Նիկողոսյանը և գրականագետ Հասմիկ Հակոբյանը ԳՄ-ից դուրս գալու մասին որոշում են կայացրել: ԳՄ-ում նկատելի աժիոտաժ է ստեղծվել ԳՄ նախագահ Էդուարդ Միլիտոնյանի՝ «Է» բանաստեղծությունների ժողովածուն պետական մրցանակի ներկայացնելուց հետո: ԳՄ-ից դուրս գալու մասին զրուցեցինք Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ.

-Ինչո՞ւ որոշեցիք դուրս գալ գրողների միությունից:

-Եթե հիմա պտասխանեմ, գուցե մի քիչ պոետիկ հնչի, բայց իմ մեջ վիրավորվածության զգացողություն կա: Ասեմ՝ ինչո՞ւ: Ես տեսա, որ այն միջավայրում, որտեղ ես ու իմ ընկերներն ուզում ենք որևէ լավ բան անել գրականության համար, թքած ունեն քեզ վրա, գրականության առաջընթացի համար քո թափած ջանքերի, քո արած-չարածի, և ամենակարևորը՝ հենց գրականության վրա, որովհետև այն մղումները, որոնք մեզ շահագրգռում էին աշխատել այս դաշտում, գրողների միության, մեր գրականության համար, պարզվեց, որ ավելի ստորադասելի են, քան անցողիկ, պահի թելադրմամբ ծնված որոշումները և ցանկությունները: Այդպես էլ չընկալվեցին՝ թե պետական մրցականաբաշխությունից առաջ արված իմ հայտարարությունները, թե իմ և Հասմիկ Հակոբյանի այս քայլը, որը հանուն գրականության և հանուն գրողների միության էր: Սա նաև յուրօրինակ բողոք էր այն քարացվածության դեմ իմ սերնդի և իմ ապրած ժամանակի համար: Իմ ժամանակն ու իմ սերունդը ստեղծում են արժեքներ, բայց մենք անընդհատ հետ ենք նայում՝ այդպես էլ առաջընթաց չգրանցելով այդ միությունում:

Անկեղծ ասած, սպասում էի, որ պարոն Միլիտոնյանի առաջին քայլը՝ որպես գրողների միության նախագահի, կլիներ իսկական շոկային, իսկ ավելի շոկային բան մտածել, քան հրաժարվելն էր այդ պետական մրցանակաբաշխությանը մասնակցելուց, չէի էլ պատկերացնում: Ցավոք, այնպիսի վիճակ է ստեղծվել, որ այդ վիճակի դեմն առնելը, փաստորեն, ստացվեց, որ չենք կարող առնել: Ցավո՛ք, ցավո՛ք, ցավո՛ք, մեր երկրում, հատկապես գրականության բնագավառում, հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ գումարի, մրցանակի հարց կա, շարունակում են դեր խաղալ ծանոթ-բարեկամ-ընկեր հարաբերությունները, անունները, և մրցանակներ ու որոշումներ են տրվում անգամ առանց գրքերը կարդալու:

Վիրավորվածություն կա նաև մասնագիտական առումով: Ես, որ ծանոթ եմ մեր ամբողջ գրական դաշտին, բարեխղճորեն կարդում եմ գրեթե այն ամենն, ինչ տպագրվում է, սակայն  բարեխիղճ մարդու ձայնը, փաստորեն, որոշիչ չէ և ստորադասվում է այն մարդկանց քմայքին, որոնցից շատերը 20 տարի է՝ գիրք չեն կարդացել, գիրք ընդհանրապես չեն բացում և առաջնորդվում եմ լոկ անձնական նկատառումներով:

-Եթե կարելի է, կհիմնավորե՞ք կամ կմանրամասնե՞ք՝ ինչո՞ւ, օրինակ, գրողների միության նոր նախագահն իր թեկնածությունը չէր կարող ներակայացնել պետական մրցանակի:

-Սա երևի ամենակարևոր կողմն է: Ես ընդունում եմ և նաև կողմ եմ (սա նախկինում նույնպես ասել եմ), որ պարոն Միլիտոնյանը գրողների միության նախագահ լինելուց առաջ կամ նախագահ լինելուց զատ, գրող է, ընդ որում՝ տաղանդավոր մարդ, որ բոլոր իրավունքներն ուներ իր գիրքը ներկայացնելու պետական մրցանակի և իրավունք ուներ ստանալ այդ պետական մրցանակը, բայց այսօր մրցանակներ ստանալուց, բարեկեցություն ապահովելուց, մեր անձնական խնդիրները լուծելուց զատ, ապրում ենք մի ժամանակում, երբ չափանիշներ հաստատելու խնդիր ունենք, մեր հանդեպ՝ գրողների և գրողների միության հանդեպ խարխլված հավատքը վերականգնելու, ընթերցողին դեպի գրականությունը բերելու խնդիր ունենք: Սա ոչ թե արժեքայնության առումով եմ ասում, որ նա պետք է չմասնակցեր, այլ լոկ՝ որպես ժեստ իր կողմից:

Ես վստահ եմ, որ նա այդ քայլն անելուց հետո վաղը կամ մյուս օրը այլևս չի կարողանա ինչ-որ բան չափանշել՝ թե՛ գրողների միությունում, թե՛ մեր գրական կյանքում: Եթե նա սկսի չափանշելու փորձ անել, այլևս չի կարող, քանի որ նախադեպն արդեն կա: Իմ ասած ձևաչափը, եթե կարելի է այդպես անվանել, պարոն Միլիտոնյանն այդ մի քայլով միանգամից կարող էր բարձրացնել՝ և գրողների միության նախագահի, և գրողների միության հեղինակությունը:

-Այսինքն՝  պետական մրցանակի մի՞թե միայն մեկ հոգի իրավունք ունի ներկայացնել իր թեկնածությունը:

-Ոչ, պետական մրցանակի իրավունք ունի ներկայացնել ՀՀ  յուրաքանչյուր ստեղծագործող քաղաքացի, ով գիրք է ստեղծում, ով գիրք է գրել: Խոսքն, ախր, ոչ իր գրքի արժեքայնության մասին է: Իմ մասնագիտական խղճի առջև մեղք գործած կլինեմ, եթե ասեմ, որ նրա գիրքը վատ գիրք է: Խոսքը դրա մասին չէ:

Հայաստանում 4-5 գրողներ կան, որոնք եթե անգամ պետական մրցանակի հանձնաժողովին ներկայացնեն գիրք, որի մեջ միայն սպիտակ թղթեր կլինեն, իսկ կազմի վրա իրենց անունները, կստանան այդ մրցանակը, որովհետև չեն բացում, չեն կարդում, պարզապես ասում են՝ այս հեղինակն է, մրցանակը տալիս ենք նրան:

Իմ քայլը պայմանավորված է նրանով, որ ստեղծվել է մի միջավայր, որտեղ թքած ունեն ջանքի, զոհողության, և ամենակարևորը՝ գրականության վրա: Ես չեմ ուզում շարունակել իմ աշխատանքն այդ մկջավայրում, որովհետև մի շատ կարևոր փաստարկ էլ կա (թող սա գլուխգովանություն կամ մեծամտություն չլինի). ես գրողների միության շարքային անդամ չեմ, այլ գրողների միության համար աշխատող, մեր գրականության համար գոնե մի բան անող անդամ եմ և ուզում եմ, որ իմ ջանքերը շարունակելով ծառայեն մեր գրականությանը, ծառայեն ճիշտ ուղղությամբ՝ ոչ գրողների միության շահերին: Ես վերջնականապես համոզվեցի, որ գրողների միություն և գրականություն կատեգորիաներն իրար հետ կապ չունեն:

-Ձեր դուրս գալու մասին որոշմանն ինչպե՞ս է արձագանքել գրողների միության նախագահը:

-Այդ որոշումն ինձ հեշտ չի տրվել: Ես համբերատար մարդ եմ և արդեն 12-13 տարի այդ ոլորտում եմ: Այդպես չէ, որ հեշտությամբ որոշել եմ դուրս գալ այդ միությունից, կապերս խզել այդ կազմակերպության հետ: Տարբեր զանգեր են եղել, իմ ընկերները, բարեկամները տարբեր գնահատականներ են տվել: Առավոտյան խոսել եմ պարոն Միլիտոնյանի հետ: Նա հարցրեց, թե արդյոք իմ որոշումը վերջնական է: Ես ասացի՝ այո: Մենք ունեցել ենք շատ ջերմ զրույց: Ես իրեն ասացի, որ այս ամբողջը ոչ իր դեմ է, ոչ իր գրքի դեմ է, ոչ էլ գրողների միության դեմ է, այլ գրողների միության կաստայական խմբի ձևավորած անառողջ մթնոլորտի դեմ է:

-Արքմենիկ, Դուք՝ որպես գրականագետ, ի՞նչ եք կարծում՝ Միլիտոնյանի գիրքն արժանի՞ էր պետական մրցանակի ներկայացնելուն:

-Ուզում եք՝ համարեք պատասխանից խուսանավում... Ես պարբերաբար կրկնում եմ՝ պետական մրցանակի պետք է արժանան այն գրքերը՝ լինի ժողովածու, վեպ, վիպակ, որոնք մեր գրականության համար ունեն հանգրվանային արժեքներ: Ես այն կարծիքին եմ, որ պետական մրցանակը պետք է շնորհվի ոչ թե 2 տարին մեկ, այլ 5 կամ 10 տարին մեկ:

http://hetq.am/arm/news/31322/tqats-unen-qez-grakanutyan-u-qo-arats-charatsi-vra.html

Նոր Խայտառակութիւն Գրողներու Միութեան Մէջ

ԵՐԵՒԱՆ.– Նախորդող օրերուն գրականութեան գծով պետական մրցանակի յանձնաժողովը իր նիստին ընթացքին որոշած է այս տարուան պետական մրցանակը տալ Գրողներու միութեան նորընտիր նախագահ Էդուարդ Միլիտոնեանին՝ անոր «Է» կոչուող գիրքին համար: Յիշեցնենք, որ ասիկա պետական բարձրագոյն մրցանակն է՝ 5 միլիոն դրամ արժէքով։

Այս որոշումը միաձայնութեամբ չէ տրուած. յանձնաժողովի քանի մը անդամներ դէմ եղած են, սակայն քուէներու մեծամասնութեամբ յաղթած է Միլիտոնեանը: Որոշումը գրողներու շրջանակին մէջ վրդովմունք յառաջացուցած է. պետական մրցանակի յանձնաժողովի անդամներ Յասմիկ Յակոբեանը եւ Արքմենիկ Նիկողոսեանը դիմում գրած են Գրողներու միութենէն հեռանալու, իսկ Գուրգէն Խանջեան դիմումնագիրով մը հրաժարած է յանձնաժողովի նախագահութենէն եւ որոշած է սառեցնել Գրողներու միութեան իր անդամակցութիւնը։

Գրողներու շրջանակին մէջ այս իրադարձութիւնները բուռն քննարկումներու դուռ բացած են, եւ գրողներէն ոմանք ըսած են, թէ Միլիտոնեան՝ «իր պետական մրցանակով կայացրեց գրողների միութեան մահավճիռը»: Անոնք կ՛ակնկալեն, որ Միլիտոնեան կը հրաժարի մրցանակի նկատմամբ յաւակնութիւններէն, եւ անիկա կը տրուի ներկայացուած յիսուն գործերէն որեւէ մէկուն, մասնաւորապէս Հրաչեայ Սարիբեկեանի գիրքին:

http://asbarez.com/arm/179842/

Բոլոր «վկաները» մահացած են, բացի մեկից

Ի պատասխան «1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ» հոդվածի, որ տպագրվել էր «Իրատես de facto»-ում (22.10.2013), Սոկրատ Խանյան ստորագրությամբ նյութ է տպագրվել։ Բարեբախտաբար, նյութի հեղինակն իր անվան տակ թվարկել էր իր տիտղոս-կոչումներն ու պաշտոնը, այլապես ինձ բավականին զվարճացրած այդ «պատասխանին» հազիվ թե կարողանայի անդրադառնալ առանց հեգնանքի։ Անկեղծ ասած՝ նյութից (հոդված չեմ ասում) ամենևին տպավորություն չստացա, որ հեղինակը գրականության կամ գրականագիտության հետ կապ ունեցող մարդ է։

Եվ այսպես, նախորդ հոդվածը՝ կոնկրետ օրինակներով, այն մասին էր, որ Պարույր Սևակի հետ Վարդան Հակոբյանի հանդիպման վերաբերյալ վերջինիս հուշերը բացահայտ կեղծիք է, սուտ է, հնարանք է, ու դա երևում է «հուշապատման» յուրաքանչյուր տողից։ Սրան ի պատասխան, նյութ գրողը, ինչպես ընդունված է նման դեպքերում, պետք է հակառակն ապացուցեր։ Այն է՝ Վարդան Հակոբյանը 1967 թ. երկրորդ կուրսի ուսանող իր երկու համակուրսեցիների հետ հանդիպել է մեծ գրողին ու հետը բաժակ խփել։ Բայց պրոֆեսոր Խանյանը յուրովի է մոտեցել խնդրին՝ իր նյութը հեղեղելով Վ. Հակոբյանի «բարեմասնությունների» թվարկմամբ, կարծես խոսքը մարդու տալու աղջկա մասին է. Վարդան Հակոբյանն «իր գրական թարմ հունձքի շնորհիվ արժանացել է ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչման, Հայաստանի նախագահի մրցանակին, ԼՂՀ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանի», այսինչ-այնինչ արժանիքներն ունի, նրա մասին Հովհ. Շիրազը, Սերո Խանզադյանը, Համո Սահյանը, Վազգեն Առաջինը և այլք «դրվատանքի» խոսքեր են ասել։ Եվ նյութի շուրջ 70 տոկոսն այդ մասին է։

Այսինքն՝ պրոֆեսոր Խանյանին ավելի շատ հուզել է ոչ թե այն, որ իր պաշտպանյալի հուշերը փչոց ու կեղծիք է անվանվել, այլ այն, որ նախորդ հոդվածի հեղինակը «հուշերը» կարդալուց հետո նախապես փորձել է համացանցից տեղեկություններ քաղել «անհայտ այս «գրող, դոկտորի» կենսագրության ու գործունեության» մասին։ Եթե պրոֆեսոր Խանյանն անձամբ տեղյակ չէ, թե մեր ժամանակներում ովքեր և ինչպես են մրցանակներ, կոչումներ ստանում, ասեմ, որ ես բավականին լավ ծանոթ եմ ՀԳՄ-ի խոհանոցին ու անդրկուլիսյան «գրական» առևտուրներին։ Հիմնականում զոհ գնալով քաղաքավարությանը, մեր երևելի արվեստագետներն էլ քիչ չեն քաղցր խոսքեր ասել իրենց «ոտը եկած» բազմաթիվ սկսնակ ու միջակ ստեղծագործողների, որոնք հետագայում դուրս են թռել նորին մեծություն ժամանակի «մաղի» միջից և անհետացել արվեստի ու գրականության լուսանցքներում։ Այսօր «դոկտոր», «պրոֆեսոր» ու այլ կոչումներ նույնքան հեշտ կարելի է ձեռք բերել, գնել, որքան դիպլոմներ՝ տարբեր մասնավոր «համալսարաններից»։

Անցնենք պրոֆեսոր Խանյանի մեջբերած «փաստարկներին»։ Վարդան Հակոբյանն իր «հուշերում» գրել է, որ «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթի գրականության բաժնում, «զրույցներ էր լսում Չարենցի՝ Բաքվում անցկացրած ամիսների մասին»։

«Հուշագրության» մասին «1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ» վերնագրված հոդվածում կարդում ենք. «Նախ՝ այդ տարիներին Բաքվում «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթ չկար: Հայտնի է, որ Չարենցն էլ մի որոշ ժամանակ աշխատել է հայերեն «Կոմունիստ» թերթում»:

Ի պատասխան, պրոֆեսոր Խանյանը երկար-բարակ պատմում է, որ Չարենցը իրոք աշխատել է «Կոմունիստ» ՀԱՅԵՐԵՆ (ընդգծումը իմն է - հեղ.) թերթի գրականության բաժնում։ Հետո մի ողջ պատմություն է անում Չարենցի գրասեղանի մասին, որ պաշտամունքի առարկա էր դարձել հայ գրողների, այդ թվում՝ իր համար։ Երևի պրոֆեսորը չի նկատել որ իր պաշտպանյալը ոչ թե հայերեն, այլ գոյություն չունեցող ՌՈՒՍԵՐԵՆ «Կոմունիստ» թերթի մասին է գրել։ Իսկ ինչ վերաբերում է Չարենցի՝ Բաքվի «Կոմունիստ» հայերեն թերթում աշխատելու փաստին, դա ոչ ոք չի վիճարկել, ու գրասեղանի մասին զրույցն էլ ազգակցական ոչ մի կապ չունի Սևակի ու Վ. Հակոբյանի հանդիպման հետ։ Չեմ ուզում հավատալ, որ պրոֆեսոր Խանյանը նույն մեթոդով է կարդում իր դասախոսությունները. ասենք՝ Դուրյանի քնարերգության դասին պատմելով Վարդան Մամիկոնյանի և նրա նժույգի մասին...

Վերջին օրինակը պատահական չբերեցի։ «Հուշերը» քննադատող հոդվածում բառ անգամ չկա, թե ինչու է Սլավիկ Հակոբյանն ընտրել Վարդան և ոչ թե Սաղաթել կամ Մամիկոն անունները։ Իսկ պրոֆեսոր Խանյանը մի ողջ պարբերություն էլ դրան է նվիրել, որպեսզի նշի, որ «Վարդան» անունը «կնքել է մեծանուն Հովհ. Շիրազը»։

Հետո՞։ Ես էլ, օրինակ, մեկ-մեկ տպագրվում եմ Մարկ Եղիազարյան ու այլ անուններով։ Կամ իր նյութի սկզբում երկարաշունչ ներկայացնում է, որ «հոկտեմբերի 17-19-ին ՀՀ ԳԱԱ-ն կազմակերպել էր հայագիտական միջազգային համաժողով», և ինքը մի քանի օր գտնվելով Երևանում, թերթեր է գնել, այդ թվում՝ «Իրատես de facto»-ի թիվ 64-ը (ի դեպ, «Իրատես de facto»-ի վերոհիշյալ համարը հոկտեմբերի 22-ին էր լույս տեսել։ Այսինքն՝ համաժողովն ավարտվելուց օրեր անց)։

Գյուլնազ տատի այս զրույցները որևէ կապ ունե՞ն Վ. Հակոբյանի «հուշերի» հետ։ Ի՞նչ կարևոր է, պրոֆեսոր Խանյանը ՀՀ ԳԱԱ-ի երևանյան համաժողովո՞ւմ է կարդացել «հուշերի» մասին նյութը, Էյֆելյան աշտարակի մոտերքո՞ւմ, թե՞ Ստեփանակերտի որևէ սրճարանում։ Թե՞ պրոֆեսորը ցանկացել է հուշել մեզ, որ անձամբ միջազգային «ակադեմիական» համաժողովի է մասնակցել և, ի դեպ, իրեն բարոյական իրավունք է վերապահում անծանոթ մարդկանց, «ինչ-որ հեղինակների» դու-ով դիմելու, ինչպես, ասենք, իր ուսանողներին։

Պրոֆեսոր Խանյանը գրում է. «Նշեմ, որ ես 1962-ից թողել էի «Կոմունիստ» թերթի աշխատանքը, սովորել ասպիրանտուրայում, 1965-ին Երևանում, ՀՍՍՀ ԳԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտում պաշտպանել թեկնածուական թեզ` «Ն. Զարյանի դրամատուրգիան» թեմայով, այնուհետև դասախոսում էի Բաքվի Վ. Ի. Լենինի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտի հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնում...»։

Որևէ մեկը կարո՞ղ է կապ տեսնել այս մեջբերման ու Վ. Հակոբյանի շինծու «հուշագրության» մասին հոդվածի հետ։ Խանյանն ասում է. «1967-ին ես ևս ներկա եմ եղել Բաքվում կազմակերպված գիտաժողովին, որի մասին ակնարկում է Վարդան Հակոբյանը»։ Գիտաժողովին ներկա լինելն ի՞նչ կապ ունի Սևակ-Վ. Հակոբյան հորինված հանդիպման հետ։

Ու որպես վերջին հաղթական վրձնահարված, Խանյանը վերջին հուժկու «մեխն» է խփում. «Ես ևս ներկա եմ գտնվել այդ հանդիպմանը, որը տեղի է ունեցել ծովափնյա հյուրանոցում»։ Ահա այդպե՛ս: Դե, նախանձից պայթեք... Բայց պրոֆեսորն ուշադիր չի կարդացել իր պաշտպանյալի հուշերը։ Ինքը շատ ուշ է ներկայացել այդ հանդիպմանը: Վարդան Հակոբյանն իր «հուշերում» էպիզոդիկ դեր է հատկացրել նրան: Նա մի ինչ-որ տիկնոջ հետ ժամանել է այն պահին, երբ Սևակն արդեն վերջին՝ երրորդ ուսանողի բանաստեղծություններն էր անձամբ կարդում՝ բարձրաձայն։

Երկրորդ կուրսեցի մյուս երկու բանաստեղծների մասին։ Ինձ հետ ունեցած հեռախոսազրույցի ժամանակ, երբ Վ. Հակոբյանին հարցրի՝ ձեր երեքից ինչո՞ւ եք միայն դուք հուշեր գրել, ո՞ւր են այն երկուսը, նա պատասխանել է՝ կենդանի չեն, մահացել են։ Հրաշալի պատասխան է, չէ՞։ Իսկ մինչև մահանալն ինչո՞ւ չէին գրել, չէ՞ որ հենց իրեն՝ Սևակին էին հանդիպել։ Կամ ինչո՞ւ է Վ. Հակոբյանը սպասել, որ բոլոր «վկաները», Սևակի բոլոր անցուդարձերին քաջածանոթ ընկերները վախճանվեն, որպեսզի ինքը հուշեր գրի համազգային այդ «հանդիպման» մասին, որտեղ իրեն՝ Վարդան Հակոբյանին, Սևակի ասելով՝ «Աստված էր ուղարկել»: Կարո՞ղ է, Հակոբյանին Սևակի մոտ ուղարկած այդ «Աստված» վերոհիշյալ հանդիպման մասին հուշեր գրելու մենաշնորհը տվել էր միայն Վարդան Հակոբյանին:

Բայց, ախր, քիչ մնաց մոռանայի. անմոռաց այդ հանդիպման բոլոր կենդանի վկաները մահացել են... բացի մեկից: Վկայի դերակատարներից մեկին՝ Սոկրատ Խանյանին Աստված (կամ՝ Հակոբյանը) խնայել է, որպեսզի վերջինս վերոհիշյալ «պատասխանի» մակարդակով ապացուցի չկայացած մի հանդիպման հավաստիությունը։

Համացանցում գտա Պարույր Սևակի 80-ամյակի կապակցությամբ Սոկրատ Խանյանի մի հոդվածը՝ գրված 2003 թվականին (ահա հղումը՝ http://demonewspaper.com/2004-2/demo-n3-april-2004/)։ Այնտեղ ոչ մի տող չգտա Սևակի հետ Վարդան Հակոբյանի հանդիպման մասին, որին, ինչպես պատասխան այս նյութում վկայում է պրոֆեսոր Խանյանը, ինքը նույնպես ներկա է գտնվել և «որը տեղի է ունեցել ծովափնյա հյուրանոցում»։ Երևի նա սպասել է, որ այդ հանդիպման մասին անձամբ գրի միայն Վարդան Հակոբյանը, որին Աստված էր ուղարկել իր «քարտուղարի»՝ Սևակի մոտ...
Խե՜ղճ հայ գրականություն։

ԿԻՄԱ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Ֆեյսբուքյան էջից
http://blog.mediamall.am/?id=23592

Է. Միլիտոնյանը՝ Գրողների միության համագումարի ու «չբավարարված կապիկների» մասին

«Որոշ ընկերներ հարբած, որոշներն էլ տասը տարի չերևալուց հետո Գրողների միության համագումարի օրը եկան և սկսեցին խանգարել: Երկու-երեքի պատճառով չպետք է ասվի, որ բոլորն են վատը: Պետք է կարողանանք տարբերել գրողին չգրողից, գրականության արժեքներն անարժեքությունից»,- լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ, խոսելով հոկտեմբերի 20-ին կայացած Հայաստանի գրողների միության համագումարի մասին, ասաց ՀԳՄ նորընտիր նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանը: Համագումարի օրը իրենց աշխատանքները խանգարողներին նա համեմատեց «չբավարարված կապիկների» հետ, ովքեր անընդհատ ղժղժում են, երբ մի բան իրենց դուրը չի գալիս: Սակայն Է. Միլիտոնյանը իր գործընկերներին չնեղացնելու համար իրեն էլ համեմատեց ՝ նշելով, որ երբեմն ինքն էլ է կապկանում:

Նա նշեց, որ քվեարկության արդյունքների ամփոփումից հետո առաջինն իր ձեռքը սեղմել է ԳՄ նախագահի մյուս թեկնածուն՝ Հովիկ Հովեյանը, իսկ Դավիթ Սարգսյանի ու Ռոմիկ Սարդարյանի հետ էլ բաժակ են բարձրացրել ու շնորհավորել: «Գրողների միությունը գրողական մի ընտանիք է, ամեն մեկս մեր հնարավորությունների սահմաններում պետք է աշխատենք»,- ասաց Է. Միլիտոնյանը:

ԳՄ նորընտիր նախագահի դիտարկմամբ, այսօր իրենց միությունը բազմաթիվ խնդիրներ ունի՝ սոցիալական, ստեղծագործական, բայց նախ և առաջ կարևորեց գրողի դերի բարձրացման ուղղությամբ տարվելիք աշխատանքները: «Այսօր գրողը ոչ թե դեր չունի ու պետք է զոռով բարձրացնենք, այլ պետք է միասին բարձրացնենք այդ դերը»,- նշեց նա՝ թվարկելով և երիտասարդ, և տարիքով գրողների անուններ, որոնք իրենց հետքը թողնել են հայ գրականության մեջ: Նա նաև առաջնահերթ խնդիրներից համարեց Գրողների միությունը նոր տեխնիկայով ապահովելը. «Մեր տեխնիկական հնարավորությունները ծիծաղելի ցածր են»:

http://www.panorama.am/am/culture/2013/10/24/e-militonyan/

1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ

Օրերս, Google-ում Պարույր Սևակի մասին հոդվածներ փնտրելիս, մի հղում նկատեցի, վերնագիրը՝ «Ես հանդիպել եմ... Աստծո քարտուղարին»: Հղումով մտա անճաշակ, անթաքույց գավառականություն ճառագող ինչ-որ կայք, ճակատին գրված՝ «Վարդան Հակոբյան. գրող, բանասիրական գիտությունների դոկտոր»: Ախր սա Ղարաբաղի գրողների միության նախագահի անձնական կայքն է: Պարզվում է՝ մարդը հուշեր ունի Սևակի մասին:

Կարդացի և մնացի ապշած ոչ միայն պարզունակ շարադրանքից: Մեր մեծերի մասին վաղուց այսպիսի հուշագրության չեմ հանդիպել: Արժանահավատ տող անգամ չգտա, որ հավատամ, թե այս մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակին ու հետն էլ բաժակ խփել: Հուշագրությունն ընթերցելուց հետո որոշեցի, որքան հնարավոր է, ծանոթանալ ինձ անհայտ այս «գրող, դոկտորի» կենսագրությանն ու գործունեությանը: Համացանցն ինձ փրկեց. ծանոթացա և...

Բայց ամեն ինչ հերթով: ՈՒրեմն, Բաքվի մանկավարժականի երկրորդ կուրսի ուսանող Վարդան Հակոբյանը (կենսագրականից պարզեցի, որ մինչև «գրող, դոկտոր», ԼՂՀ ԳՄ նախագահ դառնալը Սլավիկ Հակոբյան էր կոչվում), իր պատմելով, «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթի գրականության բաժնում, «զրույցներ էր լսում Չարենցի՝ Բաքվում անցկացրած ամիսների մասին» ու «հանկարծ վրա է հասնում անսպասելի ավետիսը՝ Սևակը Բաքվում է»: «Լավ է,- մտածեցի,- մեր չտեսած Չարենցի կարոտն էլ Սևակից կառնենք»,- որոշում է նա:

Եվ 1967-ի աշնան մի օր նա իր երկու տարեկիցների հետ որոշում է անպայման տեսնել Սևակին. «Ադրբեջանի գրողների միության դահլիճում Կովկասի հանրապետություններից հրավիրված գիտնականների ինչ-որ ժողով էր... Ոնց էլ լինի, մտածում էինք, Սևակին այնտեղ կբռնեցնենք»:

Կարճ ասած՝ տղերքը բարձրանում են ԳՄ շենքի երկրորդ հարկ և՝ «դռան կիսաբաց ճեղքով սկսում ներս նայել»: Շարունակությունը լսեք. «Երբևէ չէինք տեսել, բայց բանաստեղծությունների մեջ տրված ինքնաբնութագրական տողերից ու երևի ընդգծված խիստ հայերեն նայվածքից ճանաչեցինք: Մեր նախնական «ծանրության» այդ հայացքներում Սևակն էլ անսպասելիորեն սկսեց հայացքով խոսել մեզ հետ... Նախաձեռնությունն ինքը՝ Սևակը վերցրեց, մեզ նայեց ու ձեռքը դրեց իր կրծքին, որը նշանակում էր՝ ի՞նձ եք ուզում: Մեզ մնում էր գլխով համաձայնության նշան անել՝ այո: Երկու-երեք րոպե չանցած Սևակը դուրս եկավ»:

Ա՛յ քեզ բան: Նախ՝ այդ տարիներին Բաքվում «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթ չկար: Հայտնի է, որ Չարենցն էլ մի որոշ ժամանակ աշխատել է հայերեն «Կոմունիստ» թերթում: Քանի որ Վ. Հակոբյանի կենսագրության մեջ գրված է, որ նա 1969 թ. ավարտել է Բաքվի մանկավարժականի մեթոդիկայի բաժինը՝ ստանալով տարրական դասարանի ուսուցչի մասնագիտություն, ուրեմն 1948 թ. ծնված Հակոբյանն այդ ժամանակ 19 տարեկան էր:

Ստացվում է, որ Սևակը Ադրբեջանի գրողների միության դահլիճում Կովկասի հանրապետություններից հրավիրված գիտնականների ժողովում ձանձրանում էր բոլոր այդ գրող-գիտնականներից, այդ թվում՝ Հայաստանից հրավիրված, ու հանկարծ գրողների միության հավանաբար ոչ փոքր դահլիճի դռան ճեղքից է «սկսում հայացքով խոսել» երեք անծանոթ-անհայտ տղաների հետ, այն դեպքում, երբ վերջիններս «չէին համարձակվում գլխով նշան անել, որ իրեն են ուզում»:
Սևակը կասեր՝ դե, եկ, վարդապետ, ու մի՛ ցնորվիր... Ցավոք, Հակոբյանը չի մանրամասնել, թե երեք հոգով ինչպես էին կարողանում ծիկրակել դռան ճեղքից: Կարելի է ենթադրել, որ իրար մեջքի նստած էին այդ պահին, որպեսզի երեքով հնարավոր լիներ դռան ճեղքից նայել Սևակին, որին երբեք չէին տեսել, բայց «ընդգծված խիստ հայերեն նայվածքից ճանաչեցին»...

Ըստ երևույթին, Սևակը չգիտեր, որ շատ ձանձրալի գիտաժողովի է եկել, կյանքում երբեք ուսանողներ չէր տեսել, ու հանկարծ դռան ճեղքից երեք զույգ աչք նշմարելով, իսկույն կռահում է, որ տղերքը հայ ուսանողներ են ու հենց իրեն են ուզում տեսնել:

Սա արդեն մի քանի րոպե հետո տղաներին միացած Սևակի «խոսքերն» են. «Ես իսկույն նկատեցի, որ ինձ եք ուզում: Տղերք, ինչքան լավ եք արել, որ եկել եք... Հեղձուկ է ներսում, խեղդվում էի, ուզում էի պատճառ գտնել, դուրս գալ, և հանկարծ հայտնվեցիք դուք: Երևի Աստված ձեզ ուղարկեց»:

Հետաքրքիր զավեշտ է, չէ՞: Աստված իր քարտուղարին՝ Սևակին, ուղարկում է Բաքու, որպեսզի նա այնտեղ հանդիպի Սլավիկ Հակոբյանին (այն ժամանակ դեռ ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյան չէր) և հայտնի՝ «Աստված ձեզ ուղարկեց»: Ստացվում է, որ վերջինս Աստծո քարտուղար Սևակից ավելի կարևոր անձնավորություն է, հակառակ դեպքում 19-ամյա տղեկը, որ երազում էր տեսնել Սևակին, անսպասելի դիպվածից (հորինված) հենց ինքը տաղանդավոր բանաստեղծին պետք է որ ասեր՝ Աստված Ձեզ ուղարկեց: ՈՒ դա ավելի բնական-տրամաբանական-արժանահավատ կլիներ: Չէ՞ որ «հուշապատման» վերնագիրն է՝ «Ես հանդիպել եմ... Աստծո քարտուղարին»:
Որպես «հազար տարվա ծանոթներ», իրար ձեռք տվեցին, դուրս եկան ԳՄ շենքից, ու Սևակը նրանց առաջնորդեց հյուրանոցային իր համարը: Ապա Հակոբյանի Սևակը (ավելի հարմար է այդպես անվանենք հորինված և մեր պատկերացրած ու իրական Պարույր Սևակից տարբերվող այդ մարդուն) հայկական կոնյակի շիշ ու շոկոլադի սալիկներ է բերում տղաներին հյուրասիրելու համար:

Կարդում ենք՝ «Բանալիով դուռը ջարդեց» Սևակը ու ներս մտանք: Անմիջապես բացեց շիշը, լցրեց բաժակները, ապա կարճ ասաց.
«Տղերք, խմում եմ մեր հանդիպման կենացը: Ինչ լավ է, որ Բաքվում դուք կաք, թե չէ շատ, շատ ավելի վատ կզգայի ինձ»:
Անմիջապես բաժակները դատարկում են ու գիտաժողովից ձանձրացած բանաստեղծի համար հերթով սկսում ներկայացնել իրենց ոտանավորները: Զավեշտը ոչ միայն այն է, որ Հակոբյանի Սևակը հարբեցող ռուսի պես է կոնյակ խմում, այլև այն, որ ոչ թե 19-ամյա դեղնակտուցներն են իրենց ձեռագիր ոտանավորները կարդում Սևակի համար, այլ բանաստեղծն անձամբ ինքն է վերջիններիս թոթովանքները բարձրաձայն կարդում նրանց համար: Իսկ Հակոբյան Սլավիկի մի ոտանավորից առանձնացրեց մի երկտող ու դիմացը գրեց՝ նախանձելի է:

Ապա շարունակությունը լսեք. «Դառնալով ինձ, ասաց՝ բայց պիտի բանաստեղծություն դարձնես, դեռ չի դարձել: Սևակը խորհուրդ էր տալիս, որ հատկապես ուղղեմ երկրորդ տողի կառուցվածքը, այսինքն՝ ոչ թե «իմ երեսի հետ», այլ ուղղակի՝ երեսի հետ: Ես համառում էի, որ չէ, «իմ» բառը պիտի մնա...»:
Խե՛ղճ Սևակ: Եթե, իհարկե, հնարովի այս ներկայացմանը Սևակը ներկա էր:

Պարզվում է, Սևակը Երևանից 1000 կմ ճանապարհ էր կտրել, եկել Բաքու՝ գիտնականների գիտաժողովում ձանձրանալու և սկսնակ ու անհայտ ինչ-որ բանաստեղծիկների ստեղծագործությունները կարդալու, հետները բանավիճելու և այդ երեքից մեկի «երկու տողի կողքին գրելու՝ նախանձելի է»: Հավանաբար, Սևակը կյանքում երբեք ուսանողներ ու սկսնակ բանաստեղծներ չէր տեսել ո՛չ Երևանում, ո՛չ Մոսկվայում, հակառակ դեպքում այսքան չէր խեղճանա «Աստծո ուղարկած» այս տղաների առաջ: Միայն ափսոսել կարելի է, որ նա երբևէ ոչ մի տեղ չի ակնարկել նրանց մասին: Բայց սա դեռ ողջ ցավը չէ, պարզվում է՝ Հակոբյանը շատ անփույթ է գտնվել «սիրելի» բանաստեղծի գրությամբ «մասունքի» հետ։ «Այսօր շատ եմ ցավում, որ մեծ բանաստեղծի նշումներով իմ բանաստեղծությունները չեմ պահել: Ինստիտուտն ավարտելուց հետո այդպես էլ դրանք չգտա իմ թղթերի մեջ»:
Անկասկած, հնարած, չեղած բաները պահելը շատ դժվար է: Դրանք գտնելը՝ առավել ևս։

Հետո Սևակը 2-րդ կուրսեցի ուսանողների հետ երկար-բարակ խոսում է պոեզիայի խնդիրների, «քառատրոփության» կապանքներից դուրս եկած, առանց հանգ ու վանկի «ազատ» բանաստեղծության շուրջ, նրանց հետ կիսվում Ռազմիկ Դավոյանի, Ալիսիա Կիրակոսյանի, Վիգեն Խեչումյանի, Նաիրի Զարյանի, անգամ ինչ-որ անծանոթ Սամվել Գրիգորյանի մասին, ապա՝ 19-ամյա անծանոթ տղեկներին պատմում. «Էդ սրիկաները (խոսքը ադրբեջանցիների մասին է) մեր գյուղի սարերում էլի իրենց թրքությունը ցույց տվին: Առևանգել են մի աղջկա ու կուրծքը դանակով կտրել»...
Վերևում մի տեղ Հակոբյանը գրում է. «Հիմա ամբողջությամբ չեմ մտաբերում խոսքերը, բայց հավատի բառեր էր ասում...»: Իսկ ահա 45 տարվա վաղեմությամբ մի ամբողջ զրույց է մեջբերել Սևակի բերանով՝ «բառ առ բառ» և մանրամասն: Երևի 1967 թ. իր մոտ ճապոնական «դիկտաֆոն» ուներ ու ամեն ինչ գրի էր առել։ Կամ այդ հանդիպումից հետո գուցե վազել է տուն, ողջ զրույցը մանրամասնորեն գրի առել, պահել, բայց զարմանալիորեն հետո կորցրել Սևակի «ձեռքով» գրված «նախանձելի է»-ն:

Բայց քանի որ Հակոբյան-հուշագիրը որևէ տեղ չի ակնարկում, որ գրի էր առել ողջ զրույցը, հատուկ օրագիր ուներ դրա համար, մնում է ենթադրել, որ Սևակի շուրթերից հնչած ողջ զրույցը 45 տարի մտքում պահել ու սպասել է «իր ժամին»:
Կարդում ես այս, այսպես կոչված, հուշերը Սևակի մասին ու մտածում. ախր այս ամենը բացահայտ կեղծիք է, սուտ է, հնարանք է, այստեղ Սևակ չկա, այս մարդը հնարավոր է՝ նրան տեսել է (չնայած խիստ կասկածում եմ) Բաքվում մի ինչ-որ հանդիպման ժամանակ՝ դահլիճի մի հեռավոր անկյունից: Կամ նրա լուսանկարներն է միայն տեսել: Սևակի հետ իր «հանդիպման» մասին այս շինծու շարադրությամբ իր «տեսած» Սևակի կերպա՞րն է ցանկացել ցույց տալ, թե՞ մեզ անծանոթ Վարդան Հակոբյան անունով «գրող, դոկտորի» կենսագրության գորշ էջերն է փորձել պայծառացնել՝ Սևակի մասնակցությամբ, բայց սեփական «նախանձելի» լույսով։

Հակոբյանի Սևակն այնպես էր սիրահարվել երեք բանաստեղծիկներին (մյուսները՝ ոչինչ չասող Հովիկ Պետրոսյան և Վլադիմիր Ավագյան անուններով), որ իր «մտերմուհիներից» մեկին ձանձրույթի է մատնում, իսկ ինքը շարունակում ավարտին հասցնել Հովիկի գործերի ընթերցանությունը:
Սևակը վերջում մի տեղ ակնարկում է, որ «գործեր-հոգսեր, ծրագրված հանդիպումներ կան և այլն»: Հարց է ծագում. այդ դեպքում ինչո՞ւ հանկարծ Սևակը մանկան պես տարվեց 2-րդ կուրսեցի անհայտ ինչ-որ տղաներով, ժամերով կարդաց նրանց թոթովանքները, հետները «բանավիճեց» ու սպանեց այդ օրը: Այն դեպքում, երբ Սևակի գրական ժառանգության ոչ մի տողից չի երևում, որ «Աստծո կողմից ուղարկված» ինչ-որ տղաներ թեկուզ փոշեհատիկի չափ հետք-հետագիծ են թողել իր կյանքում։

«Մշտապես զգում եմ, որ պարտավոր եմ Պարույր Սևակի հետ իմ հանդիպման մասին գրել, բայց, չգիտեմ ինչու, օրն անցնում է, տարին անցնում է, այդպես էլ այն մնում է թղթին չհանձնված: Գուցե դա նրանի՞ց է, որ Սևակի ողբերգական մահից հետո միանգամից շատացել են նրա մասին հուշեր գրողները»,- Հակոբյանը սա հուշագրության սկզբում է ասում:

Այո՛, իսկը ժամանակն է, քանի որ հիմնականում արդեն կենդանի չեն Սևակի մերձավոր ընկերները և բոլոր նրանք, ովքեր տեղյակ են Սևակի կյանքի գրեթե բոլոր մանրամասներին։ Մնում են ազգականները: Հակոբյանն այդ հարցն էլ այս ձևով, քաղցր շողոքորթությամբ է փորձում լուծել. «Եվ բախտն ինձ ժպտաց նաև մեկ այլ հարցում (կարծես էն առաջին խայծն արդեն կուլ տվեցինք- հեղ.). տարիներ հետո հանդիպեցի, մոտիկից ճանաչեցի Սևակի Արմեն Ղազարյան որդուն՝ իսկ և իսկ հոր պատկերը, գրչի ու գիտության նվիրյալ, ծնողների և ժողովրդի արժանավոր զավակ»:
Վարդան Հակոբյանի մասին որքան շատ տեղեկություններ քաղեցի համացանցից, այնքան ավելի մեծացավ կասկածանքս. այս մարդն ընդունակ է ամեն կարգի կեղծարարության՝ իր կենսագրությունն «ազնվականացնելու» համար: Ահավասիկ մի քանի նմուշ.

«Գրանիշ»-ում տեղադրված կենսագրության մեջ գրել է. «Բաքվի N 152 դպրոցում սովորելու ժամանակ, 9-րդ դասարանում, կոմերիտմիությունից հեռացնում են Վ. Հակոբյանին՝ նրան մեղադրելով «շիրազյան ազգամոլության» մեջ, ազերական հավատաքննիչների ճնշման տակ Վ. Հակոբյանը ստիպված տեղափոխվում և ուսումը շարունակում է հայրենի շրջանի Հին Թաղեր գյուղում»։

Այդ դեպքում «շիրազյան ազգամոլության» մեջ մեղադրվող, «ազերական հավատաքննիչների ճնշմանը» ենթարկվող նույն անձն ինչո՞ւ երկու տարի հետո ոչ թե մեկնում է Երևան, այլ ընդունվում է հենց ազերական Բաքվի մանկավարժականը, ապա այն ավարտելուց հետո, առանց սովետական բանակի շարքերում ծառայելու, աշխատանքի անցնում ու շուտով դառնում Ադրկոմկուսի ԼՂ մարզկոմի պաշտոնաթերթի խմբագրի տեղակալ, ավելի ուշ, Կևորկովի օրոք՝ նշանակվում ԳՄ մարզային բաժանմունքի քարտուղար։

Հակոբյանի մի շարք կենսագրականներում գրված է. «Արցախի գրողների միության վարչության նախագահ 1983-ից»:
1983-ից մինչև 1990-ականների սկզբները նա ընդամենը գրողների միության ԼՂ մարզային բաժանմունքի քարտուղար էր. որտեղի՞ց է հնարել «վարչությունն» ու «նախագահը»...

Ամենախայտառակ կեղծարարություն-սրբապղծության մասին հայաստանյան մամուլում արդեն գրվել է: Վիքիպեդիայում «Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի» էջը զավթել ու այնտեղ տեղադրել է իր կենսագրությունը: Բայց գլխի չի ընկել գողության հետքերը «մաքրել»: Ստացվել է, որ Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948-ին և վախճանվել 1915-ին...

Մարկ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Հ. Գ.- Ընդհանրապես, պետք է նկատել, որ հայ ժամանակակից գրողներից շատերն են տարված սեփական կենսագրությունը սրբագրելու, հորինելու և զարդարելու մոլուցքով և շատերն են տքնում ապացուցել, որ իրենց իբրև բանաստեղծ «մկրտել» է Պարույր Սևակը:

http://www.irates.am/hy/1382428782

Մեկնաբանություններ

Gohar Khachatryan 
Kima jan ays togherd kardaluts hishetsi mi nmanatip patmutyun. Aystegh haghordavarnerits mekn el iren ,,hrchakel,, er Lazaryan chemarani dasatu` anteghyak linelov angam, vor chemaran@ pakvel er 1921 tvakanin. Hents ayd masin TV-ov asetsin` el chi asum vor ashkhatel e kam sovorel mankavarzhakanum. ha,ha,ha......

Hayk Gevorkyan. 
Այնտեղ մի հետաքրքիր մոմենտ կա, որին ուշադրություն չի դարձվել: Էդ Վարդան կամ Սլավիկ հակոբյանը գրում է, չէ՞, որ երեքով հանդիդել են Պարույր Սևակին: Էն երկուսը նույնպես բանաստեղծներ են եղել, իբր Սևակը կարդացել է նաև նրանց ստիխները: Ենթադրենք Սլավիկը 45 տարի սպասել ու նոր է գրել իր հուշերը:
Բա էն մյուս երկու բանաստեղծներն ինչո՞ւ են բերանները ջուր առել: Այդ 45 տարում ինչո՞ւ նրանք չեն գրել Սևակի հետ իրենց հանդիպման մասին: Հանաք բան չէր Սևակի հետ հանդիպել, նրա հետ կենաց խմելն ու իրենց ոտանավորները նրա կատարմամբ լսելը...
Սա մի լրացուցիչ փաստ է, որ վկայում է Վարդան Հակոբյանի "հուշերի" 100 տոկոսով բլեֆ լինելը:
Սա էլ նրա մի ուրիշ սրբապիղծ արկածներից է.
http://zham.am/am/news/1673.html

Օրակարգում միայն նախագահի ընտրության հարցը չէր

Հոկտեմբերի 20-ին գրողների միությունում տեղի ունեցավ արտահերթ համագումար: Գրողներն ընտրեցին իրենց նախագահին: Համագումարը սպասվածից ավելի աղմկոտ էր: Մինչ համագումարն էլ գրողական քարոզարշավը թեժ էր, հանրության հետաքրքրությունը գրական անցուդարձի նկատմամբ` մեծ:

Հիմնական թեկնածուները 3-ն էին` մշակույթի նախարարության գրքի և հրատարակչական գործի կենտրոնի տնօրեն Էդվարդ Միլիտոնյանը, մշակույթի նախկին նախարար Հովիկ Հովեյանը, Ազգային գրադարանի նախկին տնօրեն Դավիթ Սարգսյանը:
Հավանական թեկնածուն համարվում էր Էդվարդ Միլիտոնյանը: ՀԳՄ նախագահի իրենց թեկնածուին պետք է առաջադրեին նաև երիտասարդ գրողները, բայց ստեղծված անառողջ եռուզեռի պատճառով դաշտը թողեցին ավագներին: Սարերի հետևում մնաց Վանո Սիրադեղյանի վերադարձի ու գրողների միությունն իր թևի տակ առնելու վարկածը:
Ամիսներ առաջ այս պատերի ներսում նախագահի ընտրությունն անցել էր միաձայն, բաց քվեարկությամբ, անաղմուկ, առանց մրցակցության ու ավելորդ դրամատիզմի:
Թվում էր՝ այս անգամ էլ ամեն ինչ կանցնի հալած յուղի պես: ՀԳՄ նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատար Էդվարդ Միլիտոնյանը հենց սկզբից հորդորեց իրար չվիրավորել, ասելով` ով ում ուզում է, թող ընտրի:
Համագումարին ներկա էր ՀԳՄ 355 անդամ: Իրենց նախընտրած նախագահի օգտին քվեարկելու իրավունք ունեին նաև սփյուռքի ու Արցախի մեր հայրենակիցները, ու հենց Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք կամուրջն էլ սրեց համահայկական համագումարի լարվածությունը:

Ամեն ինչ սկսվեց այն պահից, երբ առաջարկվեց ընտրել քարտուղարություն՝ Պետրոս Դեմիրճյան, Ավիկ Իսահակյան, Վազգեն Գաբրիելյան, Հրաչյա Սարուխան կազմով:
Գրող Աշոտ Խաչատրյանը դեմ քվեարկեց ու զայրացավ, երբ դա չարձանագրվեց: Սկսվեց գրողների վեճուկռիվը, համագումարի բնականոն ընթացքը, մեղմ ասած, շեղվեց` դառնալով անվերահսկելի: Առաջարկը բավարարվեց: Բեմ հրավիրվեցին արձանագրողներ: Հաշվիչ հանձնաժողովի ընտրությունն էլ կայացավ երկար բանավեճից հետո:
Քարտուղարության նախագահ Վազգեն Գաբրիելյանը հույս հայտնեց, որ վաղը մամուլը միաձայն կասի` այստեղ հավաքված էին գրողների միության անդամներ, նրանք բարեկիրթ, մտավորականին վայել կեցվածքով խոսեցին, արտահայտվեցին, եղավ ընտրություն, բացառիկ ընտրություն, բաց, արդար, որից կարող են օրինակ վերցնել: Վազգեն Գաբրիելյանը խնդրեց նաև, որ տեղերից չխոսեն գրողները, զգուշացնելով, որ նկարահանողները ֆիքսում են նրանց, ովքեր փորձում են խանգարել համագումարը: Հաշտության այս նոտայից հետո հիշեցրեց, որ իրենք հավաքվել են տխուր առիթով, քանի որ անժամանակ կյանքից հեռացել է ՀԳՄ նախկին նախագահը, և պարտավոր են նոր ընտրություն անել: Համագումարի ընթացքում առաջադրվեց նաև Վլադիմիր Հայրապետյանի և Ռոմիկ Սարդարյանի թեկնածությունը:

Պարզվեց, որ, այնուամենայնիվ, օրակարգում միայն նախագահի ընտրության հարցը չէր, գրողները արտահայտվելու բուռն ցանկություն ունեին: Միայն թե պարզ չէ` բոցաշունչ ելույթները հանուն գրականությա՞ն էին, թե՞ հանուն նախընտրած թեկնածուի:
Խոսեցին նաև թեկնածուները: Վլադիմիր Հայրապետյանն ասաց, որ 2006-ից գրողների միությունը չի ունեցել կանոնադրություն, գործել է ապօրինի: 2013-ին վերջապես ՀԳՄ-ն վերագրանցվել է որպես հասարակական կազմակերպություն, ընդունել է կանոնադրություն, բայց, ըստ նրա, ավելի լավ էր չընդուներ, մնային ապօրինի դաշտում, քան ընդունվեր նման կանոնադրություն: Թեկնածուն իր խոսքը հիմնավորելու համար մի քանի օրինակ նշեց: Ըստ կանոնադրության` ՀԳՄ անդամ կարող է լինել Հայաստանի, արտերկրի ցանկացած հայազգի քաղաքացի, ով ստեղծագործում է, մինչդեռ ՀԳՄ անդամների մեջ կան ասորի, քուրդ, ռուս գրողներ: Սփյուռքահայ գրողների համար նախագահությունը և վարչությունը սահմանել են պարտականություններ առանց իրավունքների, տվյալ դեպքում, ընտրում են նախագահ` առանց ընտրվելու իրավունքի: 13 տարի գրողների միությունում չի եղել աուդիտ, ֆինանսատնտեսական գործունեության ոչ մի ստուգում, գրողների միությունը 30 թվականների կոլխոզի սկզբունքով է կառուցված: Կամ ի՞նչ է նշանակում երկու կոլեգիա համատեղ` նախագահություն և վարչություն, ի՞նչ են անում, ոչ մի բան: Թեկնածուն առաջարկեց նախ տունը մաքրել, նոր հրավիրել տանտիրոջը` նախագահին, ապա ինքնաբացարկ հայտարարեց և գրողներին հորդորեց ձայն տալ Հովիկ Հովեյանին:
Հովիկ Հովեյանը հաստատեց այն տեսակետը, որ կանոնադրական փոփոխություններ պետք է արվեն, և որ սփյուռքի գրողները վերածվում են ընտրազանգվածի: Ընդգծեց, որ գրողների միության նախագահը բոլոր գրողների նախագահը պիտի լինի, ոչ թե մի քանի գրողի, որ գրողների միությունից ինքնաբերաբար դուրս պիտի մնան այն գրողները, ովքեր չեն ստեղծագործում, բացառությամբ առողջական խնդիր ունեցողների, դատապարտվածների: Ներկայացված ծրագրերի համատեքստից դուրս չմնաց անգամ բեմական վարագույր ունենալու անհրաժեշտությունը, որը վաղուց պետք է փոխարիներ դահլիճը զարդարող գազարագույն կտորներին:

Էդվարդ Միլիտոնյանն իր խոսքում նշեց, որ գրողների միություն մեծ թվով անդամներ չպետք է ընդունվեն, ՀԳՄ վարչությունը, նախագահությունը պետք է ընտրեն այնպիսի հանձնաժողովներ, որ խիստ աշխատեն, և ՀԳՄ նախագահը իրեն չվերապահի մրցանակներ տալու մենաշնորհը: Համացանցի և այլ միջոցներով ժամանակակից գրականության հանրահռչակումն էլ թողեց երիտասարդներին:
Դավիթ Սարգսյանը նկատեց, որ համագումարի ժամանակ առաջադրվող թեկնածուն ինքնաբերաբար կորցնում է արտերկրում բնակվող գրողների մոտ 100 քվեն: Թեկնածուն նշեց նաև, որ անկախությունից հետո գրողները գրեթե չեն արձագանքում հասարակական խնդիրներին, մինչդեռ խորհրդային շրջանում յուրաքանչյուր գրական ժողով պայթյունավտանգ էր:

Ռոմիկ Սարդարյանը հիշեց Մարգարետ Թետչերին: Մեծ Բրիտանիայի վարչապետին հարցրել են` ինչպե՞ս կարելի է լավ կառավարել, ասել է` պետք է ես լինեմ ու լինի հինգ ազնվագույն մարդ, ինչը բավական է, որ ես կառավարեմ տվյալ երկիրը: Թեկնածուն ասաց նաև, որ գրողը պետք է քաղցած չմնա, 10-15 տարի աշխատելուց հետո ստեղծագործող գրողը պետք է թոշակ ստանա, առաջարկեց հիմնովին վերանայել նախագահության և վարչության կազմը (վերջինիս անդամ է ինքը), գրողների միության անդամ դարձած, մրցանակ ստացած գրողների գործերը ներկայացնել մամուլում: Կարճ ասած, հարկ է, որ գրողական ընտանիքը երևա իր արածով ու չարածով:

Առաջարկներ եղան, որ համագումարը շարունակվի մի քանի օր, որովհետև գրողները խոսել էին ուզում, բայց մի ստվար զանգված էլ ուզում էր հնարավորինս քիչ ելույթ լսել ու շուտ ավարտել նոր նախագահի ընտրությունը: Արդյունքում ՀԳՄ համագումարը անվանեցին տխուր, նմանեցրին «Մալաթիա» տոնավաճառին, խորհուրդ տվեցին պատերի տակ փսփսալուն վերջ տալ ու անցնել ստեղծագործական աշխատանքի: Հատկապես վեճի առիթ դարձավ սփյուռքի գրողների ընտրելու իրավունքի հարցը: Արտերկրում «առոք-փառոք» ապրող մեր հայրենակիցներին անվանեցին ընտրազանգված, ընդհուպ` նախիր: Լիբանանահայ գրող Սագո Արեանը հորդորեց հեռու պահել սփյուռքի գրողին ընտրական հաշվարկներից, որովհետև սփյուռքում ապրող գրողի քվեն ի զորու չէ նախագահ ընտրելու, ասաց, որ ո՛չ Շահան Շահնուրը, ո՛չ Հակոբ Օշականը ՀԳՄ անդամ չէին, և որ բավական է սփյուռքի աղբը լցնեն Հայաստան, իր քվեն էլ իրենն է, սրբություն է և չի պատրաստվում ասելու, ում օգտին է քվեարկում:

Նախագահությունը որոշեց, որ այդ հարցը քննարկման ենթակա չէ: Հովիկ Հովեյանը հիշեցրեց, որ ցանկացած հարցի վերջնական լուծում պետք է տա համագումարը` որպես բարձրագույն մարմին: Դավիթ Սարգսյանն ինտրիգային առաջարկ արեց, հաստատելու համար, թե որքան խախուտ են Հայաստանի և սփյուռքի գրողների հարաբերությունները: Ասաց` պարսկահայ Վարանդի թեկնածությունն է առաջադրում` որպես նախագահի, ի՞նչ պիտի անեք:
Ելույթներն այսքանով ավարտվեցին: Վիճահարույց դրույթը, որը սփյուռքահայ գրողներին ընտրելու իրավունք պիտի տա, հավանաբար, կքննարկվի հաջորդ համագումարում:
Դահլիճում նստած գրողներից մեկը նկատեց, որ բարկանալ նշանակում է ապրել: Միայն թե գրողների աղմուկ-աղաղակը փոքր-ինչ արհեստածին բնույթ ուներ, եթե չասենք տեղ-տեղ անհարկի ու ոչ գրողական:

ՀԳՄ նախագահ ընտրվեց Էդվարդ Միլիտոնյանը: Համագումարից առաջ հրավիրված ասուլիսում նա ասել էր, որ գրողների միության նախագահը պետք է հեղինակություն ունենա, գրական զգալի ժառանգություն, հասարակության մեջ ճանաչված լինի` իր գործունեությամբ, իր գրականությամբ: Նրա բնորոշմամբ` ՀԳՄ նախագահը պաշտոն չէ, գրողների հարցերով զբաղվելու հնարավորություն է, և գրողները պետք է հավատան, որ այդ մարդը կարող է իրենց հարցերով զբաղվել:
Հավելենք, որ Էդվարդ Միլիտոնյանը ստացավ 199 ձայն, Հովիկ Հովեյանը՝ 100, Դավիթ Սարգսյանը՝ 24, Ռոմիկ Սարդարյանը՝ 4: Անվավեր ճանաչվեց 7 թերթիկ: Հիշեցնենք, որ ՀԳՄ անդամների թիվը 525 է, որոնցից 386-ը Հայաստանի գրողների միության անդամ են, 43-ը` Արցախի, 96-ը` սփյուռքի:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ
http://www.irates.am/hy/1382361476

Գրողները թեժ մթնոլորտում նախագահ են ընտրում

Գրողների միության համագումարը, որի օրակարգում նախագահի ընտրությունն է, ինչպես միշտ, այս անգամ ևս առանց վեճերի չանցավ, թեև ԳՄ նախագահի հինգ թեկնածուներից Էդվարդ Միլիտոնյանը համագումարը բացելով, կոչ արեց միմյանց չվիրավորել, արձանագրելով՝ «Մենք գրողներ ենք, ով ում ուզում է, թող ընտրի»...

Տեսանյութ համագումարից.
http://www.youtube.com/watch?v=kX_Nopt5GnU

Գրողների Միությունը գնաց գրողի ծոցը

Դեռևս մի քանի ժամ առաջ 390 մարդ` Հայաստանից, 43 –ն` Արցախից և 97 –ն էլ՝ աշխարհասփյուռ հայերից, հոգու խորքում ինքն իրեն համարում էր ՀՀ Գրողների միության նախագահի լավագույն թեկնածուն, քանի որ ասպարեզ էր նետված կանխադրույթը, թե ԳՄ նախագահը պետք է լինի կամ շատ տաղանդավոր գրող, կամ շատ տաղանդավոր կազմակերպիչ (մարկետոլոգ, մենեջեր` ըստ ճաշակի ). այնպես որ յուրաքանչյուրն ազատ է ինքն իրեն համարելու եթե ոչ տաղանդավոր գրող, ապա գոնե գրական գործի տաղանդավոր կազմակերպիչ: Համոզված լինելով սեփական թեկնածության անմրցելիության մեջ, սակայն, 390 + 43 + 97 գրողներ (եվ գրամոլներ) ստիպված եղան ընտրություն կատարել կամ բանաստեղծ, ՀՀ մշակույթի նախկին նախարար Հովիկ Հովեյանի, կամ բանաստեղծ, ՀԳՄ նախագահի ներկայիս պաշտոնակատար, գրահրատարակչության բազմամյա վարչության պետ Էդիկ Միլիտոնյանի և կամ Ազգային գրադարանի նախկին տնօրեն Դավիթ Սարգսյանի միջև: 390 + 43 + 97 գրողների առնվազն մի մասն առնվազն շնորհալի է և Հովիկ Հովեյանից, և մանավանդ Էդիկ Միլիտոնյանից  (Սարգսյանին չենք քննարկում, քանի որ «հենց այնպես» դրված թեկնածու է) : Ընտրության ինտրիգը կարող էր լինել ջահելների թևի թեկնածուի առաջադրումը, այն նույն ջահելների, որոնց ճնշող մասին հանիրավի գովելով` Անանյանը ական դրեց Գրողների Միության հիմքում : Պոռոտախոսությունը` գրականագիտության և պոռնկագրությունը` գրականության հետ շփոթածների մտնելը ընտրապայքարի մեջ ավելի կատարյալ կարտացոլեր մեր ժամանակների ամբողջ պերճանքն ու թշվառությունը :

«Արմնյուզ»-ի Արտակ Ալեքսանյանը հեռուստատաղավար հրավիրելով նախագահի թեկնածուներին՝ երեկ անկեղծորեն զարմանում էր, թե ինչու է ամեն անգամ Գրողների Միության նախագահի ընտրությունն այսքան դրամատիկ անցնում: Նախ նկատենք, որ Հայաստանի գրողների վիճակն ավելի վատ կամ ավելի լավ չէ, քան, ասենք, բժիշկներինը, ճարտարապետներինը, մանկավարժներինը, դատավորներինը, տաքսու վարորդներինը, քաղաքական գործիչներինը, իրավապաշտպաններինը, երաժիշտներինը և այսպես շարունակ: Իհարկե, կա մի նրբություն. այ հենց Արտակը տեսնես պատանի տարիքում ոտանավոր-բան չի՞ գրել։ Չգիտի՞, որ ամեն հայ գրող է` թաքուն կամ բացահայտ: Ում կենսագրությունը փորփրես` մի քանի ոտանավոր կգտնես՝ կամ մատղաշ տարիքում, կամ կյանքի կեսօրին, կամ բոլորովին վերջում` գրականություն ներխուժելու վճռականությամբ:

Եթե մեկնումեկը վերլուծի, թե Հրանտ Մաթևոսյանից հետո ովքեր են հայտնվել Գրողների Միությունում, նրանց շարքերում կհայտնաբերի ամենատարբեր ռանգի գրամոլների` քաղաքական գործիչների, ձեռներեցների և մանավանդ մերձգրական կանանց : Հրանտ Մաթևոսյանից հետո լավ ու վատ թարգմանիչների մի ամբողջ վաշտ, որ Մաթեվոսյանի օրոք համեստորեն բավարարվում էր եղած կարգավիճակով, այլևս ինքնահռչակվեց որպես սաստիկ գրող և «բառային լուծ ընկած»` սկսեց անողոքաբար գիրք գրքի հետեվից տպել:

Գրողի կարգավիճակ նվաճեցին նաև նախկին կյանքում գրականագետ որոշները: Գրողական համաճարակը չշրջանցեց նաև լրագրողներին. և անհամ-անալի հոդվածագիրներից ոմանք գրոհեցին գրականության վրա: Հրանտ Մաթևոսյանից հետո Գրողների Միությունում միակ տարօրինակն այն չէ, որ տասնամյակներ շարունակ Գրողների տան դուռը բախած ու մերժված շատ մարդիկ օր ծերության վերջապես ձեռք գցեցին բաղձալի անդամատոմսը և նոր եռանդով սկսեցին լծվել տոննաներով թուղթ փչացնելու գործին: Նաև այն չէ, որ գրական ճարպիկները սովորություն դարձրեցին պետպատվերով նույն գիրքը որպես նոփ-նոր տպել` փոխելով վերնագիրը կամ բովանդակությունը հետ ու առաջ տանելով: Սովորական դարձավ զանազան կարևոր կամ անիմաստ թարգմանական ժողովածուներում ընդգրկելը նաև նրանց, ում իրականում պետք է արգելել անգամ հայերեն գրել, ուր մնաց թե թարգմանել տալ:

Մրցանակների մասին խոսել անգամ չարժե. դրամական կշիռ ունեցող բոլոր մրցանակները բաժին են ընկնում բացառապես ցեղային օրենքների համաձայն` տարեց բողոքավորներին, և երբեմն էլ` ջահել բողոքավորներին: Գրական ցեղապետության շրջանակներում պատկառելի մրցանակները պարբերաբար հասել են Արտեմ Հարությունյանին և Դավիթ Հովհաննեսին, Դավիթ Հովհաննեսին և Արտեմ Հարությունյանին եև այսպես շարունակ :

Հայ գրականության մեջ հայտնվել են այնպիսի անուններ, որոնց հետ ամաչում են մրցել անգամ երկինքի աստղերը` ռուսերեն բառկապ անող կանայք, կենացագիր եվ շիրմագրեր գրող տղամարդիկ, իրենց կեղտոտ վարտիքի հոտը վավերագրող ջահելներ աղջիկներ ու ընտանիքի օրինավոր կանայք, որ գրականության հանդեպ սիրուց դրդված` մեծանունների հետ «մաստեր կլաս» են անցնում հորիզոնական դիրքում, երեկվա տղաներ, որ մի ժամում հանրահայտ դառնալու մոլուցքով բռնկված` կարող են բանսարկել իրենք իրենց ու նկարագրել իրենց սեռական անկարողության տվայտանքները:

Այս ամենը` դեռ մի կողմ : Հանգուցյալ Լևոն Անանյանն այնպիսի սխալ է թույլ տվել, որ հայաստանաբնակ գրամոլների առաջ Միության դռները լայն բաց անելը անմեղ մի բան է թվում: Խոսքը սփյուռքահայերին լիիարավ անդամի կարգավիճակ շնորհելն է` ընտրելու և ընտրվելու իրավունքով : Մոտ հարյուր հոգին, բոլորին է հասկանալի, պատկառելի ընտրազանգված է, ընդ որում` ակնհայտ է, որ նրանք միահամուռ ընտրելու են գործող նախագահին, ով նրանց հրավիրում է համաժողովների, ով նրանց գովում է, տպում, թարգմանում և համոզում, որ հայ գրականության բախտը գտնվում է, դիցուք, ռուսերեն գրող մի տիկնոջ փխրուն ձեռքերում, ոչինչ, որ սույն տիկինը հայ գրականության և առհասարակ գրականության հետ այնքան կապ ունի, որքան պապուասը` քվանտային մեխանիկայի հետ: Էլեկտրոնային եղանակով ընտրությանը մասնակցող սփյուռքահայերից մեկն ու մեկը վաղը կարող է և առաջադրվել նախագահի թեկնածու, և քանի որ օրենքը չի դնում որևէ սահմանափակում, տեսարակորեն կարող է ընտրվել նախագահ : Պատկերացնու՞մ եք` Թեհրանում կամ Նյու-Յորքում, Սարատովում կամ Դամասկոսում, Ստամբուլում կամ Նալչիկում նստած` ղեկավարի ՀԳՄ-ն:

Գրողների շրջանում համոզմունք կար, որ հայկական բոլոր ընտրությունների նման` այս մեկի ելքն էլ է կանխորոշված. Էդիկ Միլիտոնյանը կընտրվի և կշարունակի Լևոն Անանյանի սկզբնավորած հոռի ավանդույթները՝ չունենալով գոնե նրա մարդկային որակները: Փաստորեն, գրամոլների սիրելի Լևոն Անանյանը պատրաստի ընտրազանգված նվիրեց Միլիտոնյանին` գրամոլներին, ովքեր երկու ձեռքով կողմ քվեարկեցին այդ պահին իշխանությանը հարմար թեկնածուին : Որքան վատ գրող լինի նախագահը, այնքան ավելի առաջ կգնան իրենց գործերը, գրողի ծոցը, թե Սևանի ստեղծագործական տունը հայր-Միլիտոնյանը դեռ Լևոնի օրոք վարձակալության անվան տակ նվիրել է որդի-Միլիտոնյանին, որ բանը կարող է հասնել Ծաղկաձորին, անգամ ԳՄ շենքին և գույքին:

Եվ վերջում. իսկական գրողներին այս ընտրությունը համարյա չէր հետաքրքրում. հավակնորդների միջև առանձնապես մեծ տարբերություն չկար : Գրողները չէին բացառում, որ վերջին նախագահական ընտրությունների հանգույն` քվեաթերթիկների մեջ մեծամասնություն կազմեն անվավերները ` գրական և ամենևին ոչ-գրական քոմենթներով: Միակ ուրախալի փաստն այն էր, որ նոբելյան երազանքներով քնող-արթնացող արտեմներն և օվկիանոսներ սանձող զորի-զեվսը «լայաղ» չեն անում մտածել ՀԳՄ նախագահի աթոռի մասին : Իսկ միակ հրաշքը, որ կարող էր փրկել Գրողների Միությանը վատի և վատթարի միջև ընտրություն կատարելու պարտադրանքից, Վանո Սիրադեղյանի վերադարձը կարող Էր լինել : Հայտնի անեկդոտի նման, երբ հայտնվում է անտառապահը, և բոլորը փախչում են: Չնայած անկեղծ ասած` ես լինեի Վանոյի տեղը, գրողի ծոցը կուղարկեի ինձ նման առաջարկ անողներին։

Որպես ետհամագումարյան արձանագրում` նկատենք, որ չնայած համագումարին ներկա էին մոտ չորս հարյուր գրողներ, սակայն քվեարկությանը մասնակցել են շատ ավելի քիչ թվով գրողներ, ինչչի արդյունքում Էդիկ Միլիտոնյանը «ջախջախիչ» պարտության է մատնել Հովիկ Հովեյանին` 200 ձայն ընդդեմ 100 –ի: 200-ի մեջ մտնում են Սփյուռքի 44 եվ Արցախի 38 ձայները: Ասենք, որ գրողների շրջանում արդեն իսկ հնչում են կարծիքներ, որ անհրաժեշտ է շտապ ստորագրահավաք սկսել եվ հրավիրել ատահերթ նոր համագումար եվ ՀԳՄ կանոնադրությունից հանել անհեթեթ դրույթը, որը սփյուռքահայ գրողներին քվեարկելու իրավունք է տալիս : Ընդհանրապես, համագումարն ինքնին այնքան դիտարժան ու գրարժան էր, որ մանրամասները կներկայացնենք հաջորդիվ:

Վահե Սարգսյան
http://newsbook.am/archives/14164

ՀԳՄ նախագահ ընտրվեց Էդվարդ Միլիտոնյանը

Քիչ առաջ ավարտվեց ՀԳՄ համագումարը, և ձայների գերակշիռ մեծամասնությամբ ՀԳՄ նախագահ ընտրվեց Էդվարդ Միլիտոնյանը:

Ինչպես արդեն տեղեկացրել էինք, համագումարն անցավ բավականին լարված, եղան անգամ բանավեճեր, և ՀԳՄ անդամներից ոմանք կարծում էին, որ արդեն հսկիչների կարիք է զգացվում:

Ձայները բաշխվեցին այսպես.  Էդվարդ Միլիտոնյանը ստացավ 199 ձայն, Հովիկ Հովեյանը՝ 100, Դավիթ Սարգսյանը՝ 24, իսկ Ռոմիկ Սարդարյանը՝ 4 ձայն: Անվավեր է ճանաչվել 7 թերթիկ:

http://www.yerkir.am/am/news/56925.htm

Սկանդալային միջադեպեր Գրողների միության համագումարում. «КГБ»-ից լինելու մեղադրանքներից մինչև ինքնաբացարկներ

Գրողների միության համագումարը, որի օրակարգում նախագահի ընտրությունն է, որը, ինչպես միշտ, այս անգամ ևս առանց վեճերի չանցավ, թեև ԳՄ նախագահի հինգ թեկնածուներից Էդվարդ Միլիտոնյանը (թեկնածուներից երկուսին առաջադրեցին այսօր) համագումարը բացելով՝ կոչ արեց միմյանց չվիրավորել՝ արձանագրելով՝«Մենք գրողներ ենք, ով ում ուզում է, թող ընտրի»:

Հիշեցնենք, որ ԳՄ արտահերթ համագումար նշանակվեց ԳՄ նախկին նախագահ Լևոն Անանյանի անսպասելի մահվանից հետո, և հիմնական թեկնածուներ են՝ ԳՄ նախագահի պաշտոնակատար Էդվարդ Միլիտոնյանը, գրող Դավիթ Սարգսյանը և Մշակույթի նախկին նախարար Հովիկ Հովեյանը: Այսօր հընթացս երկու թեկնածու ևս ավելացան՝ գրող Վլադիմիր Հայրապետյանը, ով ինքնաբացարկ տվեց և կոչ արեց քվեարկել հօգուտ Հովիկ Հովեյանի, և գրող Ռոմիկ Սարդարյանը:

Վեճն սկսվեցին դեռևս այն պահից, երբ առաջարկվեց ընտրել քարտուղարություն՝ Պետրոս Դեմիրճյան, Ավիկ Իսահակյան, Վազգեն Գաբրիելյան, Հրաչյա Սարուխան կազմով:

Մեկ հոգի՝ գրող Աշոտ Խաչատրյանը չբարձրացրեց մանդատը և բարկանալով, որ դա չարձանագրվեց, մոտեցավ և քարտուղարությանը հարցրեց, թե ինչու իր դեմ լինելը չի արձանագրվում: Գրողը լքեց դահլիճը՝ ասելով՝ «Էս ինչ ա, Բրեժնևը ք… ք էր կերել»:

Քիչ հետո դահլիճ վերադարձած Աշոտ Խաչատրյանի վրա էլ հարձակվեց ԳՄ Նոյեմբերյանի բաժանմունքի անդամ Սամվել Բեգլարյանը՝ գոռգոռալով, թե նա «КГБ»-ից է, ինչին ի պատասխան Խաչատրյանը՝ հեգնանքով նշեց, թե «գնամ КГБ-ից» աշխատավարձս ստանամ:

Գրողների միության անդամների միջև նոր վեճերի պատճառ դարձավ հաշվիչ հանձնաժողովների ընտրությունը, և ոմանք տեղերից գոռում էին, թե ինչու պետք է ցուցակ ներկայացվի, այլ ոչ տեղում ընտրվի:

Ի վերջո, ձեռք բերվեց կոմպրոմիս, որ առաջադրված երեք թեկնածուները Էդվարդ Միլիտոնյանը, Հովիկ Հովեյանը և Դավիթ Սարգսյանը կներկայացնեն երկուական թեկնածու, մեկն էլ՝ յոթերորդ անդամն էլ կլինի երիտասարդ գրողների կողմից՝ Արքմենիկ Նիկողոսյանը:

Նշենք, որ հաշվիչ հանձնաժողովի կազմը այսկերպ հաստատելու առաջարկը եկավ թատերագետ Լևոն Մութաֆյանից, ով տեղից հայտարարեց, որ ԳՄ նախորդ համագումարում նախագահի ընտրությունն անցել է բազմաթիվ կեղծիքներով, ինչի վերաբերյալ բազմաթիվ ապացույցներ ունի:

Երկար գրողները վիճեցին հարցի շուրջ, թե կանոնադրությամբ քանի րոպե պետք է տրվի նախագահի թեկնածուներից յուրաքանչյուրին. տեղերից դժգոհում էին, որ առաջարկվող հինգ րոպեն քիչ է, սակայն մեծամասնության մանդատներով կանգ առան այս տարբերակի վրա: Կային գրողներ, որ տեղից բղավում էին՝ «ոչ մի րոպե ձայն մի՛ տվեք»:

Այբբենական կարգով առաջինը ելույթ ունեցավ Վլադմիր Հայրապետյանը, ով հանդես եկավ հօգուտ Հովիկ Հովեյանի ինքնաբացարկով, հայտարարեց, որ 2001 թվականից ի վեր Գրողների միությունը չի ունեցել կանոնադրություն, գործել է ապօրինի:

«Անընդհատ մեր բերանը փակել են, թե ստեղծագործական միությունների մասին օրենքի մեջ կտեղավորվենք և այլն»,- ասաց Վլադմիր Հայրապետյանը և ավելացրեց, որ այս տարի ընդունված կանոնադրությունը ավելի լավ է՝ չընդունվեր, «մնային էդ ապօրինի դաշտում»:

Նա ասվածը մասնավորեցրեց կետով, որը սահմանում է, թե կարող է լինել Գրողների միության անդամ:

«Ինչ է ասում մեր կանոնադրությունը՝ ԳՄ անդամ կարող է լինել ՀՀ յուրաքանչյուր հայազգի քաղաքացի, ով ստեղծագործում է»,- ասաց Վլադմիր Հայրապետյանը և հարց տվեց, թե ինչ է նշանակում՝ հայազգի: Այսինքն՝ ԳՄ–ի կազմում կան բազմաթիվ այլազգի՝ եզդի, քուրդ ,ասորի գրողներ, և ստացվում է, որ նրանք չեն կարող ԳՄ նախագահ ընտրվել:

Նա նաև նկատեց, որ սփյուռքի գրողներն ընտրում են, սակայն նախագահ ընտրվելու իրավունք չունեն։ Սա ըստ Վլադմիր Հայրապետյան՝ նրանց դարձնում է ընտրազանգված:

Թեկնածուն հայտարարեց նաև, որ կանոնադրական խախտում է այն դրույթը, որ ԳՄ նախագահը մինչև մեկ միլիոն դրամի արժողության գույքը կարող է օտարել, նվիրել: Ըստ նրա՝ դրա իրավունքը ունի տվյալ կազմակերպության մարմինը, բայց ոչ տվյալ անձը՝ նախագահը:

Վլադիմիր Հայրապետյանը հայտարարեց նաև, որ 13 տարի է, ինչ ԳՄ–ում աուդիտ չի եղել, ֆինանսատնտեսական գործունեության և ոչ մի ստուգում: Եվ հետևաբար, առաջարկեց, որ նոր նախագահը դրսից աուդիտ հրավիրի:

Նա հավելեց նաև, որ պետք են միության իրավակառուցվածքային փոփոխություններ, քանի որ ԳՄ–ն ձևավորված է «երեսունականների կոլխոզի» սկզբունքով, անհասկանալի է, թե ինչ են անում երկու կոլեգիալ մարմինները՝ նախագահությունը և քարտուղարությունը: «Ոչ մի բան»,-ավելացրեց նա:

Իր ելույթը նա ավարտեց ասելով, որ եթե իշխող Հանրապետական կուսակցությունը ուներ «Հավատանք և փոխենք» կարգախոսը, ապա Գրողների միության պարագայում պետք է գործի «Փոխենք, որ հավատանք» սկզբունքը:

Հովիկ Հովեյանն էլ հայտարարեց, որ Սփյուռքին ընտրվելու հնարավորությունից զրկելով նրան դարձնում են ընտրազանգված և հայտարարեց, «Գրողների միության նախագահը պետք է բոլորի նախագահը լինի, չպետք է մի քանի գրողների նախագահը լինի»:

Իսկ որպես ծրագրային դրույթներ Հովիկ Հովեյանը առաջարկում է խստացնել միություն անդամներ ընդունելու պայմանները, ԳՄ-ին կից ստեղծել թարգմանչական գեղարվեստական խորհուրդ, գրաքննական բաժանմունք, որը ընթերցողին կներկայացնի գրողների ստեղծագործությունների գեղարվեստական վերլուծությունը, ժանրային սեկցիաներին տալ արտոնություններ, բարելավել հրատարակչական գործը, վարագույր դնել Գրողներից միության դահլիճում:

Ձեռքն ուղղելով ԳՄ ճաքերը ծածկող կտորների ուղղությամբ Հովիկ Հովեյանը առաջարկեց «վերացնել էս գազարագույն բաները»: Ինչպես նաև ԳՄ-ից հեռացնել այն գրողներին, որոնք պետպատվերով ոչ մի գործ չեն հրատարակել։ Բացառություն կկազմեն երկրից օբյեկտիվ պատճառներով բացակայողները, դատապարտված գրողները:

Հովիկ Հովեյան առաջարկեց նաև միությանը պատկանող տեղծագործական տներում չորս օրով ավելացնել տասը տարվա անդամ հանդիսացող գրողների անվճար մնալու կարգը, կոչ արեց, որ գրական մամուլի պատասխանատուները հանդես գան հաշվետվությամբ:

«Գրողների միության նախագահի աշխատանքը պաշտոն չէ, այլ ծառայություն, և ես կսեղմեմ նրա ձեռքը, ով այստեղ կմտնի որպես ծառայող այլ ոչ թե աթոռակիր»,- իր ելույթն այս խոսքերով ամփոփեց Հովիկ Հովեյանը:

Էդվարդ Միլիտոնյանը հայտարարեց, որ ընտրվելու դեպքում կընդլայնվեն սփյուռքի և Արցախի ԳՄ բաժանմունքերի գրողների տպագրության ենթակա գրքերի ցանկը:

Պատասխանելով մեղադրանքներին, որ ԳՄ անդամ են դառնում ոչ միայն ոչ գրական դեմքեր, այլև գրողական աշխարհի հետ որևէ կապ չունեցող մարդիկ, Միլիտոնյանը հայտարարեց, որ հենց կոնկրետ պահը գալիս է , բոլորը, ովքեր խոսում են չափանիշների մասին, դրանց մասին մոռանում են:

Նա նաև ավելացրեց, որ ԳՄ նախագահը իրեն չպետք է վերապահի ԳՄ անդամ դարձնելու մենաշնորհային դիրք, ինչպես նաև տարբեր գրական մրցանակներ տալու: Նա խոստացավ թարգմանությունների միջոցով խթանել հայ գրողներին աշխարհին ներկայացնելու գործընթացը:

Էդվարդ Միլիտոնյանը նշեց, որ ավելացնելու է գրատարած ցանցը, սակայն ունի նաև սոցիալական ծրագրի մեկ–երկու կետ: Մասնավորապես, որ երիտասարդ գրողները կարողանան օգտվել «Մատչելի բնակարան« ծրագրից՝ վարկերի տոկոսադրույքների պակասեցման կամ մարման ժամկետի ավելացման հաշվին:

Մյուս թեկնածուն՝ Դավիթ Սարգսյանը նկատեց, որ դա պետք է լինի ոչ թե ԳՄ–ի այլ Սոցապ նախարարության գործը, իսկ միությունը դրան կարող է աջակցել: Նա ուշադրություն հրավիրեց մի քանի կարևոր կազմակերպչական հարցերի վրա, մասնավորապես, որ Արցախի գրողները մասնակցում են ԳՄ նախագահի ընտրությանը:
Նա նշեց, որ ներքին քաղաքական գծին հավանություն տալով, հանդերձ՝ այս պարագայում անհամատեղելի «են օրենքն ու ցանկությունը»:

Դավիթ Սարգսյանը հայտարարեց, որ գրողները, որոնց ընդունված է համարել, որ հասարակության խիղճն են, մեկուսացել են հասարակական կյանքից, խզված է կապը գրողի և հասարակության միջև:
Ավելին՝ նախկինում գրողները որոնք, ըստ Դավիթ Սարգսյանի՝ կարող էին պայթյունավտանգ դարձնել յուրաքանչյուր հարց, «Արտագաղթից սկսած վերջացած այլ իրադարձություններով, որևէ արձագանք չենք տալիս հասարակական ընդվզումներին»:

Թեկնածուների նախընտրական ծրագրային ելույթներին հետևեցին գրողների ելույթները, իսկ քվեարկությունը տեղափոխված է ավելի ուշ։

Նախքան համագումարի մեկնարկը գրողները մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին հեռացած գրչակից գրողների հիշատակը, իսկ ԳՄ անդամ Արտակ Վարդանյանը, ով ՀՀ նախագահի աշխատակազմի անդամ է, ընթերցեց Սերժ Սարգսյանի ուղերձը:

http://www.tert.am/am/news/2013/10/20/writers-union/

Իմ զենքն իմ կենսագրությունն է. Գրողների միության նախագահի թեկնածու Հովիկ Հովեյան

Բանաստեղծ, ՀՀ մշակույթի նախկին նախարար Հովիկ Հովեյանը, ով Գրողների միության նախագահի թեկնածու է, Tert.am-ի հետ հարցազրույցը սկսեց բանաստեղծական ոճով. «Բարև ձեզ պարոն Հովեյան, ձեզ Tert.am-ից են զանգում, ես Արուսն եմ լրագրող» արտահայտությանը հետևեց նրա համպատրաստից պատասխանը. «Ես Արուսն եմ լրագրող, բերել եմ ձեզ շատ խաղող: Լսում եմ ձեզ…»:

-Դուք ինքնաառաջադրվե՞լ եք, թե գրողների խումբ է առաջադրել ձեզ:

-Ինքնաառաջադրվել է ժամանակավոր պաշտոնակատարը, ով քարոզարշավ է սկսել հանրապետության տարածքում և Արցախի Հանրապետությունում, և պայքարը հենց այդ ինքնաառաջադրվելու և կանոնադրական խախտումների դեմ է: Հայաստանի գրողների միություն ՀԿ-ն իր կանոնադրության համաձայն բարձրագույն մարմնի միջոցով, այսինքն՝ համագումարի միջոցով առաջադրում և հաստատում է թեկնածուներին, մինչդեռ, խախտելով կանոնադրությունը, վարչակազմը, մասնավորապես՝ նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատարը, երբ դեռ ոչ մի անուն հայտնի չէր, ինքն արդեն Վանաձորում նախաքվեարկություն էր կազմակերպել, քվեարկվել էր: Մենք էլ հենց պայքարում ենք դրա դեմ, այսինքն՝ ոչ ոք իրավունք չունի ինքնաառաջադրվելու, այլապես եթե գրողների համագումարում մեկ ուրիշ մարդ առաջադրվում է համախոհների կողմից, այդ մարդը զրկվում է այդ նախնական սուտի քարոզարշավի հնարավորություններից: Մենք հայտնվել ենք մի իրադրության մեջ, որ Գրողների միության համագումարը կորցրել է իր անկախ մարմին լինելու ողջ իրավասությունը և ենթարկվել շոուծրագրային հեռուստաարշավների: Քանի որ մեր կողմի լռությունը ընդունվում է որպես համաձայնության նշան, մենք ստիպված մտանք այս արդեն իսկ խախտված գործառույթի մեջ և ձեզ ինտերվյու ենք տալիս:

ՀՀ գրողների միության պատմության մեջ չէր եղել այսպիսի նախադեպ, երբ մենք պետք է հայտնվեինք այսպիսի հասարակայնացման կամ հասարակացման իրադրությունում, ԳՄ բարձրագույն մարմինը և համագումարը նույն օրը պետք է առաջադրի թեկնածուներին, ինքը հաստատի և ինքը լսի թեկնածուների ծրագրերը:

-Ինչպե՞ս եք գնահատում մրցակիցների հնարավորությունները:

-Շատ գեղարվեստական եմ գնահատում: Էս դեպքում, երբ ժամանակավոր պաշտոնակատարը թեկնածու է, ինքը պիտի բոլոր օրենքներով հրաժարվեր ժամանակավոր պաշտոնակատարի իր լիազորություններից և դառնար թեկնածու:

Թյուրիմացության մեջ է մեր ժամանակավոր պաշտոնակատարը, երբ սկսեց նախնական քարոզարշավ խախտելով կանոնադրությունը և բոլորիս դնելով նման իրավիճակի մեջ: Ինձ թվում է, որ ինքը, հավանաբար, գյուղապետի կամ ՏԻՄ ընտրության է մասնակցում:

-Ի՞նչ ծրագրեր ունեք և, որպես առաջնային բարեփոխում, ի՞նչ կփոխեք:

-Վաղը «Գրական թերթում» կտպագրվի բոլոր թեկնածուների ծրագրային դրույթները։ Սահմանել են ընդամենը մեկ համակարգչային էջ, ի՞նչ է նշանակում դա: Ստիպեցին ինձ, որ ես իմ ծրագրային դրույթները կրճատած ներկայացնեմ:

Առաջին դրույթը այն է, որ Հայաստանի ԳՄ ՀԿ-ն պետք է դառնա բոլորի գրողների միությունը, այն պիտի զերծ մնա կամայական և առանձնաշնորհյալ գրողներին տանիք շնորհելու, մրցանակներ շնորհելու իր տարածքային հնարավորություններից: Եվ Ապարանում հանկարծ երկնաքեր չհայտնաբերեն գրողների միությունում, ԳՄ-ն կայացած կառույց է:

-Հավերժ վեճ կա, թե Գրողների միության նախագահը լավ կազմակերպիչ պետք է լինի, թե լավ ստեղծագործող: Դուք ձեզ ո՞ր տեսակն եք համարում:

-Բոլոր տեսակների մեջ էլ ես ինձ տեսնում եմ, ես իմ կենսագրությամբ հավաստել եմ, և՛ լավ կազմակերպիչ, կամ վատ, և՛ լավ ստեղծագործող, կամ վատ, իմ զենքն իմ կենսագրությունն է:

-Իսկ ինչպե՞ս կմեկնաբանեք կարծիքները, թե Գրողների միությունը մեռյալ կառույց է:

-Դրանք բամբասանքներ են, Գրողների միությունը մեռյալ կառույց չէ, այդ հարցերի պատասխանը պիտի ժամանակավոր պաշտոնակատարը տար, բայց չտվեց, մի «կավեենային» շոու ստեղծվեց, երբ հայտարարեց, որ ԳՄ-ն ճռռացող սայլ է, եթե այդպես է, ապա ինքը, որպես հավանական թեկնածու, ինչու որպես սայլապան ձիթապտղի յուղով չի յուղել այդ սայլի անիվները, կամ իրեն դեն չի շպրտել այդ սայլից, եթե չի շպրտել, ուրեմն կամ խուլ է եղել կամ համր: Չի կարելի վարկաբեկել այդ կառույցը, այդ խոսակցություններն արդեն հոգնեցրել են մեզ:

-Մշակույթի նախարարի պաշտոնից ազատվելուց հետո սա ձեր առաջին «դեբյուտն» է, ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Ոչ թե ազատվել, այլ հրաժարական տալ: Ես միակ նախարարն եմ եղել, ով հրաժարականով է դուրս եկել, որովհետև քաղաքական սադրանք կար, ցայսօր ոչ մի իրավական խախտում չի կատարվել այդ տարածքում իմ նախարար եղած ժամանակ:

-Այդ ժամանակ հրապարակվել էր, թե դուք նախարար եղած ժամանակ ատրճանակի պոչով հարվածել եք էլեկտրիկին:

-Կրկնում եմ, քաղաքական սադրանք է, որը շարունակվում է ցայսօր էլ, բայց եթե ես հարվածել եմ, պետք է դատված լինեի, իսկ եթե չեմ հարվածել, ուրեմն պիտի «Կենտրոնի» Պետրոս չգիտեմ ինչյանը դատարանում հայցադիմում ներկայացնի, իջնեմ այդ մակարդակին, և նա տանուլ կտա: Իմ զենք իմ կենսագրությունն է, ես ուրիշ զենք չեմ ունեցել այս կյանքում:

http://www.tert.am/am/news/2013/10/18/hovik-hoveyan/