Monday, September 16, 2013

Սամվել Մկրտչյան. «ԳՄ նախագահը պետք է մաքրի ավգյան ախոռները, ազատվի գրական թափոններ արտադրողներից»


Tert.am-ը զրուցել է գրող, թարգմանիչ և հրատարակիչ Սամվել Մկրտչյանի հետ՝ Գրողների միության նախագահի ընտրությունների արդյունքում նոր նախագահի գործունեությունից, սպասումներից, գրական կյանքը կազմակերպելու ունակություններից:

- Պարոն Մկրտչյան, թեև Գրողների միության արտահերթ համագումարի օրը, որը պետք է նախագահ ընտրի, հայտնի չէ, սակայն արդեն իսկ կա ԳՄ նախագահի ՝ ընտրությունից ընտրություն ավանդական իրադրությունը. նշվում են անուններ, թեժ կրքեր են ծավալվում: Ի տարբերություն հետընտրական տարիների, երբ ԳՄ-ն, որպես կանոն, իր մասին լսեցնել չի տալիս: Ինչ հատկանիշներ կուզենայիք, որ ունենա ԳՄ նոր նախագահը:

- Կցանկանայի , որ Գրողների միության նախագահը փորձեր ինչ-որ բան փոխել: Փոխել այն, ինչ կա հիմա ու ոչ միայն հիմա, այլ տարիներ շարունակ: Գրողների միությունը գոնե ինձ համար այսօր ավելորդ կառույց է, ու ոչ թե Գրողների միություն, որը պետք է ծառայի գրողներին ու հատկապես գրականությանը, և առաջին հերթին` գրքերի տպագրությանը: Նման Գրողների միություն ունենալու համար Գրողների միության նախագահը պետք է անի ֆունդամենտալ փոփոխություններ: Բայց, անկեղծ ասած, չեմ էլ պատկերացնում, թե տարիներ շարունակ կուտակված հարցերն ինչպե՞ս է լուծելու:
Տարիներ շարունակ մարդիկ են ընդունվել Գրողների միության շարքեր, ովքեր մի հատ պատմվածք չեն գրել: Ես օրինակ՝ գիտեմ մարդ, որ ընդհանրապես կիսագրագետ է: Պատկերացրե՛ք ՝ Կոմպոզիտորների միությունում լսողություն չունեցող կամ նոտաները լավ չիմացող անդամ լինի:
Գրողների միության նախագահը պետք է մաքրի Գրողների միությունը, որն այսօր մոտավորապես ավգյան ախոռի պես մի բան է: Պետք է մնան շնորհալիները, միայն էն մարդիկ, ովքեր ծառայում են գրականությանը:
Կարծում եմ՝ կարգին, նորմալ մարդ պետք է լինի, որը այնպես անի, որ Գրողների միությունը՝ որպես անկախ կառույց, ծառայի գրականությանը և ոչ թե արտահայտի իշխանությունների ու Սերժ Սարգսյանի տեսանկյունը:
Բայց իմ պատկերացրած մարդիկ, որոնք կարող էին ինչ-որ փոփոխություններ անել՝ մեկը Լևոն Խեչոյանն է, մյուսը՝ Հակոբ Մովսեսը, ցավոք, տարբեր պատճառներով հրաժարվեցին: Իսկ նրանք, ում անունները մնում են, նրանց, անկեղծ ասած, չեմ հավատում: Ու եթե իմ նախընտրած մարդիկ չմասնակցեն ընտրությանը, Գրողների միության ճակատագիրը ինձ չի էլ հուզի. եթե ԳՄ նախագահի ընտրությունը, ինչպես մեր երկրում ամեն բան համաձայնեցվում է Բաղրամյան 26-ի հետ, ես էդպիսի Գրողների միության անդամ լինել չեմ ուզում:

- Հավերժական պրոբլեմներ են, մի ժամանակ ակտիվ շրջանառվում էր թեզիսը, որ լավ կլինի, որ ԳՄ նախագահը առաջին հերթին լավ կազմակերպիչ լինի:

- Թող լավ կազմակերպիչ լինի, բայց էլի իմ ասածի պես գործի, ունենա՛ էդ որակական հատկանիշները: Այսինքն՝ իշխանություններից կախում չունենա և աշխատի մաքրել Գրողների միությունն էդ ավելորդ կեղտից:
Եվ վերջապես. Գրողների միությունը՝ որպես ստեղծագործողների միություն, պետք է հաղորդակից լինի, արձագանքի հասարակական կյանքին: Եղավ «Մարտի մեկ», գրողները լռեցին, ակտիվիստներին են դատում, գրողները լռում են: Հիշո՞ւ մ եք վերջին տարիներին որևէ դեպք, երբ Գրողների միությունը՝ որպես անկախ մտավորականների ստեղծագործական միություն արձագանքած լինի, հանրային կյանքում տեղի ունեցած որևէ իրադարձության, ես չեմ հիշում: Այսօր մենք մտավորականի պրոբլեմ ունենք:

- Ի՞նչ պետք է անի Գրողների միության նախագահը, ինչպե՞ս մաքրի այդ ավգյան ախոռները, վերցնի ու հեռացնի՞ ԳՄ-ից: Ում-ում, բայց Ձեզ պետք է, որ հայտնի լինի, որ մեր գրողներից շատ շատերն իրենց պատկերացնում են …

- Հա, գիտեմ՝ բոլորը իրենց հանճար են կարծում: Ճիշտն ասած, էդպիսի հատուկ մեթոդ չգիտեմ, բայց ինչ-որ անկախ հանձնաժողո՞վ անունը դնենք, թե աուդիտ, դրա նման մի բան պետք լինի, որ զտի։ Գրողների միությունում այսօր գրական թափոններ արտադրողների մի խումբ կա և կան նաև մարդիկ, որոնց կեսի ստեղծած գրականությունը հաստատ գրական որևէ չափանիշի չի դիմանում: Ասեմ, որ այսօր ամեն մեկը կարող է մի հատ գիրք գրել ու հետո որպես երկրորդ քայլ երկու գրող պեղել, որպեսզի իրեն ԳՄ անդամ դառնալու երաշխավորագիր տրվի:
Դեմ չեմ, թող բոլորիս, այդ թվում՝ իմ գրական ավանդը նորից դնեն վերանայեն: Բայց պե՛տք է ազատվել էս գրական «բալաստից»:

- Ասում եք՝ ԳՄ-ն իշխանամետ չլինի, բայց ԳՄ նախագահն ի՞նչ անի, կանչի առաջարկի, ստիպի, որ ոչ իշխանամետ լինե՞ն:

- ԳՄ նախագահը պետք է լինի անկախ միության ղեկավար: Նախագահը ինքը դրանով կսկսի արդեն մեծ ուժ ներկայացնել: Մի հատ ռիսկով տղա է պետք, որ իր թիմով սկսի նորմալ աշխատել:

- Գրքերի տպագրության մասին խոսեցիք, տեղյա՞կ եք՝ Գրողների միությունը տարեկան որքան և ինչ որակի գրականություն է տպագրում:

- Գրողների միությունը վերջին տարիների Լևոն Անանյանի շնորհիվ տպարան ձեռք բերեց, բայց իմ կարծիքով՝ շատ անհաջող գրքեր են տպագրվում: Այն, ինչ տեսել եմ տպագրական իմաստով շատ վատն է, գրական, գեղարվեստական չափանիշների մասին էլ չեմ խոսում, որովհետև խիստ կասկածելի չափանիշներով գրականություն է տպագրված: Ում պատահել տպել են, քանի որ գրական արժեհամակարգ այսօր գոյություն չունի, թացն ու չորը խառնվում են իրար, շնորհալին ու անշնորհքը՝ իրար:

- Առաջ՝ Խորհրդային տարիներին, Գրողների միությունը՝ որպես պետական կառույց, գրողների համար ինչ-որ սոցիալական խնդիրներ էր լուծում. ուղեգրեր, աշխատավարձ, բուժում, թոշակներ: Հիմա դա չի արվում: Ձեր կարծիքով ինչ-որ սոցիալական խնդիր ԳՄ-ն պե՞տք է և կարո՞ղ է ապահովել իր անդամների համար: 

- Իհարկե, Գրողների միությունը, եթե նման բաներով զբաղվել է, դա շատ լավ է, պատիվ է բերել ԳՄ-ին, և Լևոն Անանյանն էլ կարողանում էր նման խնդիրներ լուծել:
Ես, իհարկե, կողմնակից եմ , որ Գրողների միությունը լուծի շնորհալի գրողների խնդիրները: Բայց հիմա նման բան վաղուց չկա և եթե չկա, գոնե անեն պարտադիր մինիմալը: Որ նորից կրկնվում եմ, Գրողների միությունը ծառայի գրականությանը:
Թող տպեն լավ գրքեր, հրաշալի մատենաշարեր թող բացեն: Սովետի ժամանակ հրաշալի գրականություն էր տպագրվում, հիմա էդ բանը կարելի է վերականգնել և գոնե գաղափարական իմաստով «վերահսկվի», թե ինչպիսի գրքեր են տպագրվում՝ թարգմանական, տեղի գրողների: Մանավանդ, որ հիմա Գրողների միությունը տպարան ունի, կարող է զարգացնել իր տպարանը:

http://www.tert.am/am/news/2013/09/15/samvel-mkrtchyan-gm/

Friday, September 13, 2013

Գրողների միության նախագահի թեկնածուների երկար ցանկ, իսկ արտահերթ համագումարի օրը հայտնի չէ

Գրողների միության նախկին նախագահ Լևոն Անանյանի մահվանից հետո անցկացվելիք Գրողների միության արտահերթ համագումարի օրը, որի օրակարգում լինելու է ԳՄ նախագահի առաջադրումների ու ընտրության հարցը, դեռ հայտնի չէ: Հայաստանի Գրողների միության քարտուղար Էդվարդ Միլիտոնյանը Tert.am-ին հայտնեց, որ պետք է կազմվի հանձնաժողով, որն էլ պետք է որոշի համագումարի օրը:

Ցայսօր շրջանառվում է ԳՄ նախագահի թեկնածուի մոտ մեկ տասնյակի չափ անուն. ԳՄ քարտուղար Էդվարդ Միլիտոնյան, դրամատուրգ Կարինե Խոդիկյան, արձակագիրներ՝ Լևոն Խեչոյան, Գուրգեն Խանջյան: Ցանկում առկա են նաև մշակույթի նախկին նախարար, թարգմանիչ Հակոբ Մովսեսի և Ռազմիկ Դավոյանի անունները, թեև առաջինը Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ մի քանի օր առաջ կայքերից մեկին տված մեկնաբանությունը, որ ինքը չի ցանկանում լինել Հայաստանի գրողների միության նախագահ, ուժի մեջ է և ավելացնելու ոչինչ չունի:

«Ես չեմ ցանկանում, դեմ եմ այդ տեսակ ստեղծագործական միությունների նախագահ լինելուն, քանի որ դեմ եմ դրանց գոյությանը: Ավելին՝ գտնում եմ, որ դրանք պետք է ինքնալուծարվեն»,- ասաց Հակոբ Մովսեսը:


Ւ պատասխան հարցի, թե, այնուամենայնիվ, ԳՄ նախագահի ընտրություններն անխուսափելի են, և ու՞մ կցանկանար տեսնել այդ պաշտոնում, Հակոբ Մովսեսն ասաց. «Խաչատուր Աբովյանն էլ գար այդտեղ ոչինչ չէր կարողանալու անել»:

Tert.am-ի հետ զրույցում գրող Արփի Ոսկանյանն էլ հայտնեց. «Ով էլ լինի Գրողների միության նախագահը, նրա համար շատ բարդ է լինելու վերականգնել ԳՄ խարխլված վարկանիշը, որովհետև այսքան տարիների ընթացքում Գրողների միությունն իր ղեկավար կազմով ծառայել է իշխանություններին, փորձել է նրանց կամքի արտահայտողը լինել գրողների շրջանակում և ձևավորել էսպես՝ պսևդոինտելեկտուալ ինչ-որ պատրանք, նոմենկլատուրային «մտավորական» էլիտայի դերն էր ստանձնել: Եվ քանի որ Գրողների միությունը՝ որպես կառույց, ավանդաբար շաղկապված է պետության հետ, ցանկացած ղեկավարի համար շատ բարդ կլինի այդ տարանջատումը, մանավանդ որ դրա նախադրյալները չեն էլ երևում: Թե ինչու պիտի տարանջատվի»:

Այնպես որ, Արփի Ոսկանյանի կարծիքով՝ ԳՄ նոր ղեկավարությունը նույն ուղով շարունակելու է: Ուստի Արփի Ոսկանյանը «կոչ է» անում. «ԷՆ մարդիկ, ովքեր վարկաբեկված չեն կամ կարողացել են իրենց դիմագիծը պահել որպես ստեղծագործողներ, գրողներ և ոչ թե «մտավորականներ» պիտի կարողանան զերծ մնալ էդ քաշքշուկից, որը հիմա կսկսվի»:

Նշենք, որ գրական որոշ շրջանակների փոխանցմամբ՝ Հակոբ Մովսեսի ԳՄ նախագահ լինելուն կողմ է եղել երիտասարդ գրողների հատվածը, իսկ գրողների միության անդամ Զորի Բալայանը, երկու թեկնածուներից մեկի համար պատրաստվում է լոբբինգ անել իշխանական շրջանակներում:

Տեղեկացվում է նաև, թե ԳՄ նախագահի աթոռից հրաժարվել են նաև Լևոն Խեչոյանը և Գուրգեն Խանջյանը: Ոմանք չեն բացառում, որ ինքնաառաջադրման փորձեր անի Աբգար Ափինյանը, թեև վերջինս հեռացված է Գրողների միությունից:

Լուսանկարը՝  tesankyun.am-ի

http://www.tert.am/am/news/2013/09/11/writers-union/

«Լևոնը «դավադրաբար» լքեց մեզ, ու մենք հիմա պարտադրված հայտնվել ենք անպարկեշտ վիճակում»

Նոր-նոր ենք հողին հանձնել ՀԳՄ վարչության երկարամյա նախագահ Լևոն Անանյանին, որի աթոռի, զբաղեցրած դիրքի նկատմամբ անհանգիստ խմորումները չէին դադարում այն տասից ավելի տարիների ընթացքում, երբ գործունյա, կազմակերպչական բացառիկ որակներով օժտված այդ մարդը դեռ ողջ-առողջ էր, լի ապրելու և ստեղծագործելու նախանձելի կամքով ու հեռավոր կասկածի տեղիք էլ չէր տալիս, թե այսպես շտապ ու անակնկալ պիտի լքի իր գործն ու այս մեծ, լուսավոր աշխարհը:

Եղածը եղած է. մահվան դեմ բոլորս ենք անզոր: Բայց կարող ենք, չէ՞, մեզ կոռեկտ ու մարդավայել պահել, համբերել` մինչև մայր հողի փափուկ վերմակը կիջնի, կգրկի իր խորքում ննջող նորաթաղ հանգուցյալին:
Այնինչ, ՀԳՄ վարչության նախագահի թափուր մնացած աթոռը կրքեր է բորբոքում, ու դժվար է ակնկալել, թե դրանք կհանդարտվեն տեսանելի ապագայում: Ասենք, որ հանդարտվեն, թե ոչ այդ կրքերը, հարցի քննարկման և այնքա՜ն սպասելի լուծման ընթացակարգը մեկն է ու անփոփոխ. ՀԳՄ նոր նախագահի անունը հայտնի կդառնա միության արտահերթ համագումարի ժամանակ միայն, իսկ համագումարը կկայանա ոչ հեռու ապագայում: Թեև արդեն մամուլում ու բանավոր խոսակցություններում շրջանառվող անունների առատության մեջ դժվար է կողմնորոշվել ու կանգ առնել դրանցից որևէ մեկի վրա, այնուամենայնիվ, «Իրատես de facto»-ն իր հարցերն ուղղեց մեր ընթերցողին «…Եվ ոչ միայն մշակույթի մասին» խորագրի հրապարակումներից լավ ծանոթ ՀՈՎԻԿ ՀՈՎԵՅԱՆԻՆ, ում վարչական գործունեությունը վերջին տարիներին հիմնականում ծավալվում է ՀՀ մշակույթի նախարարության` Հ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական ստեղծագործության կենտրոն-համալիրում և միտված է մեր ժողովրդական մշակութային արժեքների պահպանմանն ու հանրահռչակմանը:

-Պարոն Հովեյան, ի թիվս այլ անունների` ՀԳՄ նախագահի թափուր աթոռի հավակնորդների մեջ շրջանառվում է նաև Ձերը: Դուք տեղյա՞կ եք այդ մասին:

-Անկախ նրանից` տեղյա՞կ եմ ես, թե՞ ոչ, բոլոր անհամբերներին ուզում եմ հորդորել, պարտադրել հարգել մեր սիրելի եղբոր` Լևոն Անանյանի հիշատակը: Այդ մահն այնքան անժամանակ էր: Լևոնը «դավադրաբար» լքեց մեզ, ու մենք հիմա պարտադրված հայտնվել ենք մի անպարկեշտ վիճակում, երբ քննարկումներ ենք ծավալում նրա լքած աթոռը ճանկելու թեմայով: Մի՞թե ժամանակն է խոսելու այդ մասին:

-Ես նույնպես կարծում եմ, որ ժամանակը չէ, բայց մամուլն ունի առաքելություն` ապահովել հանրությանն անհրաժեշտ տեղեկատվությամբ: Եվ քանի որ հանրության ուշադրությունը սևեռված է այդ խնդրի վրա, և քանի որ շրջանառվում են կոնկրետ անուններ, այդ թվում և` Ձեր, մենք ևս անդրադառնում ենք խնդրին: Այս պարագայում լռելն այլևս անիմաստ է, ջայլամային վարքի նման մի բան: Եվ ուրեմն, ի՞նչ եք ակնկալում առաջիկա համագումարից Դուք անձամբ:

-Ես ակնկալում եմ, որ մարդիկ ողջախոհ լինեն ու նախ և առաջ ճիշտ ընտրեն համագումարի անցկացման ժամկետները, անհարկի շտապողականության չդիմեն այս հարցում, որպեսզի բոլորս հասցնենք ուշքի գալ կատարվածից, իրատեսորեն վերլուծել այն իրավիճակը, որում հայտնվել է Հայաստանի գրողների միությունը Լևոնի կորստից հետո: Գրողների միությունը մանրածախ առևտրի օբյեկտ չէ, որ նրա ղեկավարին ընտրեն ոտքի վրա, ի միջի այլոց, գլխառադ անելով: Ժամանակը շատ բան իր տեղն է դնում, ու պետք է սպասել, որ հասունանա այդ ժամանակը: Իսկ թե ում կընտրեն իմ գրչակից ընկերները նախագահի պաշտոնում, կրկնեմ, պարզ կլինի համագումարից հետո միայն:

-Դուք մոտ երկու տարի աշխատեցիք որպես ՀՀ մշակույթի նախարար: Սովորաբար բարձր պաշտոններն արագ են լքում այն անձինք, ովքեր պատրաստ չեն իրենցից ակնկալվող այլևայլ փոխզիջումների: Չե՞ք կարծում, որ այդպիսի որակներ ունեցողը, նախընտրելի թեկնածու լինելով ստեղծագործական միջավայրի համար, չի կարող համագործակցել բազմացանց այն համակարգի հետ, որին անխուսափելիորեն առնչվում է գրողների միությունը:

-Նախ մշակույթի նախարարի պաշտոնը չի կարելի համեմատել որևէ ստեղծագործական միության նախագահի դիրքի հետ: Իսկ թե որքանով եմ ես փոխզիջումային կամ սկզբունքային, նոր չէ, որ պիտի ինձ ճանաչողներն իմանան: Եվ բացի այդ, ես բոլորովին չեմ պնդում, թե պատրաստվում եմ դառնալու ՀԳՄ նախագահ: Դեռ վաղ է այդ մասին որոշակիորեն խոսել:

Ճեպազրույցը`
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԻ
http://www.irates.am/hy/1379021865