Գրողների միությունը որևէ առնչություն չունի մրցանակների հետ

Հարցազրույցներ ՀՀ ԳՄ նախագահ Էդ. Միլիտոնյանի հետ

- Պետական եւ նախագահի մրցանակների շնորհումն ամեն անգամ աղմուկի առիթ է դառնում: Այս տարի եւս կոնֆլիկտ եւ աղմուկ եղավ: Մեղադրանքներ հնչեցին, որ գրողների միջամտությամբ է այս կամ այն հեղինակը մրցանակ ստացել։ Որքանո՞վ է մրցանակաբաշխությունն առնչվում Գրողների միության հետ։

- Պետական մրցանակը եւ նախագահի մրցանակը Գրողների միության հետ չեն առնչվում։ Եթե դիմում են հանձնաժողովի անդամի որեւէ թեկնածու ներկայացնել, Գրողների միությունը ներկայացնում է։ Առնչվում է միայն այդքանով, բնականաբար՝ Գրողների միությունը չի ձեւավորում ոչ հանձնաժողովը, ոչ էլ հանձնաժողովի աշխատանքներն է կազմակերպում։ Ցավալի է, որ հաճախ հենց Գրողների միության նախագահի անձի հետ են կապում, թե ինքն է հերթական թեկնածուին կամ մրցանակակրին որոշում։ Գոնե իմ այս աշխատանքային շրջանում նման բանով ես չեմ զբաղվել, ոչ մասնակցել եմ այդ հանձնաժողովների աշխատանքի ընթացքին, ոչ էլ որեւէ առաջադրված գրողի հարցով լոբբինգ եմ արել կամ խոսել ինչ-որ մեկի դեմ:

- Նախագահի այս տարվա մրցանակաբաշխության հետ կապված աղմուկի վերաբերյալ ի՞նչ կասեք։ Հայտնի է, որ այս տարի ներկայացված աշխատանքներից ոչ մեկը բավարար ձայներ չստացավ, եւ մրցանակը չհանձնվեց:

- Բնականաբար, որեւէ առնչություն մենք չենք ունեցել, Գրողների միությունն անգամ հանձնաժողովի անդամ չի առաջադրել։ Իսկ ես եթե որեւէ հանձնաժողովի անդամ չեմ, բարոյական չեմ համարում այդ հանձնաժողովի աշխատանքներին խառնվել։ Եթե որեւէ գրող ստացել է կամ չի ստացել, դա հանձնաժողովի քննարկման եւ քվեարկության խնդիրն է եղել։ Եվ դա էլի կապել Գրողների միության հետ, կարծում եմ՝ ծուռ հայելիների աշխարհից է։ Ասել, թե միայն բանաստեղծներն են ստանում, այդպես չէ, վերջին 10 տարվա ընթացքում մի շարք արձակագիրներ եւս ստացել են։ Եվ ՀՀ պետական, եւ նախագահի մրցանակներ են ստացել Ռուբեն Հովսեփյանը, Վահագն Գրիգորյանը, Վահագն Մուղնեցյանը, նրանցից առաջ՝ Աղասի Այվազյանը եւ ուրիշներ։ Որեւէ խտրականություն չի եղել, դա հանձնաժողովների խնդիրն է, իրենք քննարկում, իրենք էլ քվեարկում են։

- Բայց, այդուհանդերձ, ամեն տարի աղմուկ է բարձրանում, անգամ մամուլով են դժգոհում անարդար կամ կողմնակալ վերաբերմունքի համար։ Ո՞րն է պատճառը։

- Մեր գրողներից շատերը մտածում են, որ իրենց գործն է արժանի, դա իրենց ճաշակին, խղճին թող մնա, ես չէ, որ պիտի ասեմ, թե ով ինչպես մտածի, ամեն գրող էլ իր մասին ունի կարծիք, գուցե մեկինը չափազանցված համարենք, մյուսինը՝ խիստ օբյեկտիվ, դա գրողի խնդիրն է։ Համենայնդեպս, ես մի բան չեմ կարող լրջորեն ընդունել, երբ ամեն անգամ մեկը ստանում է, մի 8-9 թեկնածու բողոքում են, թե ինչու նա, եթե չստացողներից որեւէ մեկն էլ ստանար, մյուսները նորից դժգոհելու էին։ Որքան հասկանում եմ, սա լուրջ չէ անվանի գրողի համար, բոլորն էլ պիտի հակված լինեն հարգելու միմյանց գործը, եւ իրենց համարելով ամենաարժանավորը՝ մեղադրել մյուսի գործը, ճիշտ չեմ համարում։ Հանձնաժողով կա՝ թող քննարկի։

- Մրցանակաբաշխությանը մասնակցող գրողները դժգոհում են, որ հանձնաժողովի անդամները ներկայացված գրքերն անգամ չեն կարդում։ Հնարավոր չի՞ մտահոգ ու բարեխիղճ մարդկանցից հանձնաժողով կազմել։

- Թե ինչու չեն կարդում, այ, դրա պատասխանը չեմ կարող տալ, որովհետեւ ոչ հանձնաժողովի անդամ եմ, ոչ էլ կարող եմ նրանց փոխարեն ասել, եւ այդ ասողները չգիտեմ, թե ինչի վրա են հիմնվում։ Իսկ պետական եւ նախագահի մրցանակների հանձնաժողովների կազմավորման գործում մենք որեւէ գործ չունենք, որպես Գրողների միություն։

- Մի տխուր հանգամանքի էլ եմ ուզում անդրադառնալ. նաեւ շոշափվում է, թե Հովհաննես Գրիգորյանի հիվանդությունը դեր է խաղացել նրա պետական մրցանակ ստանալու որոշման մեջ, բացի այդ, որ Լեւոն Անանյանը նախապես որոշում էր, թե ով է մրցանակ ստանալու։

- Եվ ուզում եմ ավելացնել, թե ասելը, որ Հովհաննես Գրիգորյանին հիվանդության համար են մրցանակ տվել, դա անարգանք է նրա հիշատակի նկատմամբ։ Ամեն գրող թող իր մեջ մտածի՝ արդյո՞ք ինքն ավելի շատ գործ է արել մեր գրականության համար, գեղարվեստական մտքի զարգացման համար, քան Հովհաննես Գրիգորյանը, քան այդ սերնդի որոշակի գրողներ։ Բանաստեղծ են, թե արձակագիր, նշանակություն չունի, այդ մարդիկ 40-50 տարի մասնակցել են գրական ընթացքին, եւ այդ մարդկանց մրցանակ տալը ես խիստ դրական եմ համարում, ճիշտ եմ համարում։ Այդտեղ հիվանդությունը դեր չի խաղացել, Հովհաննես Գրիգորյանի գրականությունն արժանի էր պետական մրցանակի, եւ ստացել է։ Իսկ թե Լեւոն Անանյանը մեր գրողներից մեկին նախապես ասել է, թե Միլիտոնյանին ենք տալիս մրցանակը, ես դա բացառում եմ, որովհետեւ ես Անանյանին չէի ասել, որ իմ գիրքը ներկայացրել եմ, եւ նա իմ անունը չէր կարող ասել։ Անանյանը պետական մրցանակի հանձնաժողովի նախագահն էր, բայց ես չեմ կարծում, որ նախագահն է միանձնյա որոշում, փակ-գաղտնի քվեարկություն է, եւ ամեն մարդ իր ճաշակի եւ ընտրության տերն է։

 Ֆելիքս ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

hraparak.am

Հարյուրամյակ կնշվի, պետբյուջեից լիքը փող դուրս կգրեն, հերթապահ որմազդները կկախվեն, հերթական միջոցառումները կարվեն, կմոռացվի-կգնա…

Հարցազրույց հայագետ, պատմաբան, կինոգետ, բանասիրական. գիտությունների. թեկնածու Արծվի Բախչինյանի հետ:

-Ի՞նչ խնդիրներ է լուծում գրականությունը, մարդկության կենսագրության մեջ և ի՞նչ խնդիրներ է լուծում հիմա:
-Գրականությունը դարեր շարունակ եղել է ժամանակների և սերունդների միջև մտավոր կապն իրականացնող ու պահպանող մեծագույն միջոցը։ Այն մշտապես եղել է բազմագործառույթ՝ մարդկության հիշողությունը, պատմությունը հավերժացնելուց մինչև որպես ժամանցի միջոց ծառայելը։ Այսօր էլ այն լուծում է իր սկզբնավորման ժամանակաշրջանից առկա նույն խնդիրները, մեկի համար լինելով աշխարհաճանաչողության խոր աղբյուր, ոմանց համար՝ բիզնեսի տեսակ, առանձին ազգերի համար՝ սեփական ինքնության պահպանման հզոր զենք կամ աշխարհին ներկայանալու այցետոմս։ Իսկ առհասարակ, գրականությունը կարելի է սահմանել որպես լեզվի, որպես հանրային-մշակութային մեծ արժեքի, լավագույն դրսևորումը։ Մեկ դարից ավելի է, ինչ գրականությունն ունեցավ մրցակից՝ ի դեմս կինոյի, սակայն քանի կա մարդկությունը, նրա այդ երկու հանճարեղ մշակութային հայտնագործություններն էլ զուգահեռաբար, միմյանց լրացնելով, շարունակելու են իրենց առաքելությունը։

-Տարբերվո՞ւմ է ժամանակակից հայ գրականությունը համաշխարհային արդի գրականությունից: Եվ հատկապես ինչո՞վ է պայմանավորված այդ տարբերության առկայությունը:
-Չի կարող չտարբերվել, դեռ այդքան չենք համաշխարհայնացվել։ Իսկ այդ տարբերությունը թերևս պայմանավորված է մեր ազգի անցած ուղիով ու փորձառությամբ, մեր լեզվի, գրականության առանձնահատկություններով… լուրջ տեսական հարց է, որ գիտական հիմնավորում և վերլուծություն է պահանջում։

-Մոտենում է ապրիլի 24-ը… չե՞ս կարծում, որ ամեն տարի, նվնվում ենք, փաստավավերագրական ֆիլմեր ենք ցուցադրում, բողոքում ենք, սպասում, թե այդ օրը ո՛ր երկրի նախագահը ցեղասպանություն բառը կարտասանի… Այսպես մինչև ե՞րբ:
-Մինչև որ կունենանք հստակ պետական քաղաքականություն ցեղասպանության խնդրի շուրջ։ Երբ կհասկանանք, որ հարցը վաղուց ճանաչել տալու մակարդակից վեր է բարձրացել, որ արդեն պետք է խոսել միջազգային իրավունքի հարթությունից։ Մեր ներկա իշխանությունները պիոներ-պալատի մակարդակի միջոցառումներից մի աստիճան չեն բարձրանում ոչ միայն ցեղասպանության, այլև շատ ուրիշ լուրջ խնդիրների առումով։ Հարյուրամյակ կնշվի, պետբյուջեից լիքը փող դուրս կգրեն, հերթապահ որմազդները կկախվեն, հերթական միջոցառումները կարվեն, կմոռացվի-կգնա, մինչդեռ պետական լուրջ քայլեր, ինչպես միշտ, չեն կատարվի։ Այսինքն, ումի՞ց սպասել պետական լուրջ քայլեր, եթե այսօր պետությունն ինքը դարձել է հեղհեղուկ մի հասկացություն…

-Կա՞ թեմա, որը կարծում ես, որ այսօր շատ կարևոր է, մինչդեռ այդ թեմաների մասին մարդիկ չեն խոսում… ֆիլմեր չեն նկարահանվում…
-Իհարկե, շատ ցանկալի կլիներ ավելի բացեիբաց խոսել մեր սոցիալական, ընտանեկան կյանքի մի շարք արատավոր կողմերի, հայ կնոջ իրական վիճակի մասին, մեզանում արմատավորված փարիեսցիության, կեղծ արժեքների մասին, որոնցից վայրկյան առաջ ազատվելը կնպաստեր մեր հանրության առողջացմանը։ Այս հարցերից մի քանիսին անդրադարձել եմ վերջերս հրատարակած իմ պատմվածքների գրքում։

-Վերջին ֆիլմը, որ նայել ես ու հավանել, ավելին՝ կինոգետի աչքերով…
-Որպես օրենք՝ ավելի շատ նայում եմ ու չեմ հավանում։ Մեծ սպասումներ չունեի Արոնոֆսկու «Նոյից» (թեև նա հետաքրքրական ռեժիսոր է)։ Վերջին հավանածս կինոնկարներն են Միխայել Հանեկեի «Սերը» և Ան Լիի «Պիի կյանքը»։ Վերջինը չափազանց ուշագրավ էր ոչ միայն իր ուղերձով և պատմությանը շնչակտուր հետևել տալու վարպետությամբ, այլև տեխնիկայի, տվյալ դեպքում՝ համակարգչային գրաֆիկայի գերազանց գործածությամբ, որ լիովին մոռացնել է տալիս գեղարվեստական պայմանականությունը։

-Ո՞վ Է Արծվի Բախչինյանը… նման հարց տվե՞լ ես երբևէ, ինքդ քեզ…
-Շատ հաճախ տալիս եմ այդ հարցը։ Ո՞վ է Ա. Բ.-ն… իր ծնողների զավակը, իր բալիկների հայրը, որ շատ է սիրում պատմաբանասիրական հետազոտություններ, կինո, բալետ, խոհանոցային գործեր… Իսկ եթե լուրջ՝ իր երկրին, իր մշակույթին կառչած, միաժամանակ ողջ աշխարհի հետ բաց շփվող մի տեսակ, որը մշտապես տառապում է իր ժողովրդի ցավերով ու երկրում տիրող անօրինությունից ու փորձում է իր ամենօրյա գործերով իր լուման ներդնել մեր համընդհանուր գործում։ Լավ ձևակերպեցի՞…

Հարցազրույցը՝ Արթուր Հայրապետյանի

Max Info

ՀԳՄ-ն դիրքորոշում է արտահայտում՝ առանց դիրքորոշում ունենալու

ՀԳՄ-ն դիրքորոշում է արտահայտում՝ առանց դիրքորոշում ունենալու
Գրականության ոլորտում նախագահի մրցանակի շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին մոտ 20 օր առաջ գրել էինք, մասնավորապես այն, որ 2-րդ փուլ անցած 3 գրքերից Ղուկաս Սիրունյանի «Իմ թվերը» բանաստեղծությունների ժողովածուն կրկնության պատճառով քվեարկությունից դուրս էր թողնվել (ժողովածուում նախկինում տպագրված գործեր  կային ընդգրկված), եւ ընտրությունը կատարվել էր 2 գրքերի՝  Արեւշատ Ավագյանի «Ինքնության գույնն ու իմաստը» եւ Հովհաննես Երանյանի «Ողորմություն Ֆրոսյային» գործերի միջեւ, որի արդյունքում հանձնաժողովի 7 անդամներից 2-ն իրենց ձայնը տվել էին Հովհաննես Երանյանի, 3-ը՝ Արեւշատ Ավագյանի գրքին, իսկ հանձնաժողովի 2 անդամ ընդհանրապես դեմ էին քվեարկել 2 գրքին էլ։ Քանի որ Արեւշատ Ավագյանի գիրքը ստացել էր ձայների մեծամասնությունը, բայց ոչ կեսը, ապա հանձնաժողովը ՀՀ նախագահին ուղղված դիմում-առաջարկով էր հանդես եկել: Թե ինչպիսին էր եղել այդ առաջարկության բովանդակությունը՝ տալ մրցանակ այս տարի գրականության ոլորտում, թե ոչ, հանձնաժողովի նախագահ Ազատ Եղիազարյանը դեռ օրեր առաջ չասաց՝ նշելով, որ նախագահի հաստատումից հետո միայն կասվի դրա մասին (նախագահի մրցանակն աղմուկ հանեց նաեւ նրանով, որ նախօրոք որոշված էր այն տալ Ղուկաս Սիրունյանի գրքին, բայց քանի որ գիրքը պայքարից դուրս մնաց, ապա հանձնաժողովի անդամները դրսեւորեցին դասական չուզողություն՝ 2 գրքերից եւ ոչ մեկին չտալով առավելագույն ձայն)։

Պարզվում է՝ օրերս ՀԳՄ նիստի ժամանակ Գրողների միության նախագահությունը նամակ է գրել նախագահին, որ, հաշվի առնելով գրականության շահերը, նախագահի մրցանակն այս տարի տրվի այն գրքին, որն ստացել է ձայների մեծամասնությունը, այսինքն՝ Արեւշատ Ավագյանի գրքին։ Ի դեպ, նախագահությունը երկար մտածել է՝ վերը նշված հարցը ձեւակերպել որպես խնդրա՞նք, թե՞ առաջարկ, վերջը կանգ են առել առաջարկի վրա։

Գրողների միության նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանից փորձեցինք ավելին իմանալ նամակի, դրա բովանդակության եւ ընդհանրապես ՀԳՄ դիրքորոշման մասին, բայց նա հարցը լսելուն պես ասաց, որ շատ զբաղված է եւ «ոտի վրա» չի կարող պատասխանել հարցերին։ Արված դիտարկմանը, թե խուսափո՞ւմ է պատասխանել նամակի հետ կապված հարցին, պահանջեց հարգել իր զբաղվածությունն ու ժամանակը։ Միլիտոնյանը հրաժարվեց անգամ մի նախադասությամբ մեկնաբանել նախագահին ուղղված իրենց նամակը։ Փաստորեն, ՀԳՄ-ն ուզում է դիրքորոշում արտահայտել՝ առանց դիրքորոշում ունենալու, ավելին՝ խուսափելով նույնիսկ դրա մասին բարձրաձայնելուց։

Մեզ հետ զրույցում հանձնաժողովի նախագահ Ազատ Եղիազարյանը նշեց, որ դեռ տեղյակ չէ՝ իրենց որոշումը նախագահը հաստատե՞լ է, թե՞ ոչ, միայն նշեց, որ չհաստատելու դեպքում բոլորս կիմանայինք՝ մեծ աղմուկ կլիներ։ Եղիազարյանը տեղյակ չէր նաեւ նախագահին ուղարկած ՀԳՄ նամակի մասին, բայց, ըստ նրա, ցանկացած դեպքում դա նախագահի որոշելիքն է: Նա միաժամանակ ակնարկեց, որ կասկածում է, թե նախագահը կարող է հանձնաժողովի որոշման հետ չհամաձայնել. «Որովհետեւ մեր որոշումը փոխել չի լինի, նա կարող է իրավաբանական այլ ձեւակերպում տալ, որ այս մարդն ստացել է ձայների հարաբերական մեծամասնությունը, եւ շնորհի այդ մարդուն»։ Այն դիտարկմանը, թե ստացվում է, որ ՀԳՄ-ն նախագահին ուղղված իր նամակով, փաստորեն, կասկածի տակ է դնում հանձնաժողովի որոշման արդարացիությունը, ապա Ազատ Եղիազարյանն այդպես չի մտածում. «Հիմա գրողներ են, որոշել են այդպես անել՝ թող անեն, ես հանձնաժողովի դեմ ուղղված բան չեմ տեսնում»։

Հետաքրքրվեցինք, թե, այնուամենայնիվ, հանձնաժողովի որոշումը հօգուտ գրողների՞ է, թե՞ ձեռնպահ դիրքորոշում են հանդես բերել, ըստ հանձնաժողովի նախագահի, իրենք միանշանակ պաշտպանել են գրականության շահերը։ Նշենք նաեւ, որ «գրականության շահը» նախագահի մրցանակի դեպքում նաեւ նյութական բնույթ է կրում, այն է՝ 10 հազար դոլարի չափով մրցանակային ֆոնդ։

Սոնա ԱԴԱՄՅԱՆ

hraparak.am