Սամվել Մկրտչյան. «ԳՄ նախագահը պետք է մաքրի ավգյան ախոռները, ազատվի գրական թափոններ արտադրողներից»

Tert.am-ը զրուցել է գրող, թարգմանիչ և հրատարակիչ Սամվել Մկրտչյանի հետ՝ Գրողների միության նախագահի ընտրությունների արդյունքում նոր նախագահի գործունեությունից, սպասումներից, գրական կյանքը կազմակերպելու ունակություններից:

- Պարոն Մկրտչյան, թեև Գրողների միության արտահերթ համագումարի օրը, որը պետք է նախագահ ընտրի, հայտնի չէ, սակայն արդեն իսկ կա ԳՄ նախագահի ՝ ընտրությունից ընտրություն ավանդական իրադրությունը. նշվում են անուններ, թեժ կրքեր են ծավալվում: Ի տարբերություն հետընտրական տարիների, երբ ԳՄ-ն, որպես կանոն, իր մասին լսեցնել չի տալիս: Ինչ հատկանիշներ կուզենայիք, որ ունենա ԳՄ նոր նախագահը:

- Կցանկանայի , որ Գրողների միության նախագահը փորձեր ինչ-որ բան փոխել: Փոխել այն, ինչ կա հիմա ու ոչ միայն հիմա, այլ տարիներ շարունակ: Գրողների միությունը գոնե ինձ համար այսօր ավելորդ կառույց է, ու ոչ թե Գրողների միություն, որը պետք է ծառայի գրողներին ու հատկապես գրականությանը, և առաջին հերթին` գրքերի տպագրությանը: Նման Գրողների միություն ունենալու համար Գրողների միության նախագահը պետք է անի ֆունդամենտալ փոփոխություններ: Բայց, անկեղծ ասած, չեմ էլ պատկերացնում, թե տարիներ շարունակ կուտակված հարցերն ինչպե՞ս է լուծելու:
Տարիներ շարունակ մարդիկ են ընդունվել Գրողների միության շարքեր, ովքեր մի հատ պատմվածք չեն գրել: Ես օրինակ՝ գիտեմ մարդ, որ ընդհանրապես կիսագրագետ է: Պատկերացրե՛ք ՝ Կոմպոզիտորների միությունում լսողություն չունեցող կամ նոտաները լավ չիմացող անդամ լինի:
Գրողների միության նախագահը պետք է մաքրի Գրողների միությունը, որն այսօր մոտավորապես ավգյան ախոռի պես մի բան է: Պետք է մնան շնորհալիները, միայն էն մարդիկ, ովքեր ծառայում են գրականությանը:
Կարծում եմ՝ կարգին, նորմալ մարդ պետք է լինի, որը այնպես անի, որ Գրողների միությունը՝ որպես անկախ կառույց, ծառայի գրականությանը և ոչ թե արտահայտի իշխանությունների ու Սերժ Սարգսյանի տեսանկյունը:
Բայց իմ պատկերացրած մարդիկ, որոնք կարող էին ինչ-որ փոփոխություններ անել՝ մեկը Լևոն Խեչոյանն է, մյուսը՝ Հակոբ Մովսեսը, ցավոք, տարբեր պատճառներով հրաժարվեցին: Իսկ նրանք, ում անունները մնում են, նրանց, անկեղծ ասած, չեմ հավատում: Ու եթե իմ նախընտրած մարդիկ չմասնակցեն ընտրությանը, Գրողների միության ճակատագիրը ինձ չի էլ հուզի. եթե ԳՄ նախագահի ընտրությունը, ինչպես մեր երկրում ամեն բան համաձայնեցվում է Բաղրամյան 26-ի հետ, ես էդպիսի Գրողների միության անդամ լինել չեմ ուզում:

- Հավերժական պրոբլեմներ են, մի ժամանակ ակտիվ շրջանառվում էր թեզիսը, որ լավ կլինի, որ ԳՄ նախագահը առաջին հերթին լավ կազմակերպիչ լինի:

- Թող լավ կազմակերպիչ լինի, բայց էլի իմ ասածի պես գործի, ունենա՛ էդ որակական հատկանիշները: Այսինքն՝ իշխանություններից կախում չունենա և աշխատի մաքրել Գրողների միությունն էդ ավելորդ կեղտից:
Եվ վերջապես. Գրողների միությունը՝ որպես ստեղծագործողների միություն, պետք է հաղորդակից լինի, արձագանքի հասարակական կյանքին: Եղավ «Մարտի մեկ», գրողները լռեցին, ակտիվիստներին են դատում, գրողները լռում են: Հիշո՞ւ մ եք վերջին տարիներին որևէ դեպք, երբ Գրողների միությունը՝ որպես անկախ մտավորականների ստեղծագործական միություն արձագանքած լինի, հանրային կյանքում տեղի ունեցած որևէ իրադարձության, ես չեմ հիշում: Այսօր մենք մտավորականի պրոբլեմ ունենք:

- Ի՞նչ պետք է անի Գրողների միության նախագահը, ինչպե՞ս մաքրի այդ ավգյան ախոռները, վերցնի ու հեռացնի՞ ԳՄ-ից: Ում-ում, բայց Ձեզ պետք է, որ հայտնի լինի, որ մեր գրողներից շատ շատերն իրենց պատկերացնում են …

- Հա, գիտեմ՝ բոլորը իրենց հանճար են կարծում: Ճիշտն ասած, էդպիսի հատուկ մեթոդ չգիտեմ, բայց ինչ-որ անկախ հանձնաժողո՞վ անունը դնենք, թե աուդիտ, դրա նման մի բան պետք լինի, որ զտի։ Գրողների միությունում այսօր գրական թափոններ արտադրողների մի խումբ կա և կան նաև մարդիկ, որոնց կեսի ստեղծած գրականությունը հաստատ գրական որևէ չափանիշի չի դիմանում: Ասեմ, որ այսօր ամեն մեկը կարող է մի հատ գիրք գրել ու հետո որպես երկրորդ քայլ երկու գրող պեղել, որպեսզի իրեն ԳՄ անդամ դառնալու երաշխավորագիր տրվի:
Դեմ չեմ, թող բոլորիս, այդ թվում՝ իմ գրական ավանդը նորից դնեն վերանայեն: Բայց պե՛տք է ազատվել էս գրական «բալաստից»:

- Ասում եք՝ ԳՄ-ն իշխանամետ չլինի, բայց ԳՄ նախագահն ի՞նչ անի, կանչի առաջարկի, ստիպի, որ ոչ իշխանամետ լինե՞ն:

- ԳՄ նախագահը պետք է լինի անկախ միության ղեկավար: Նախագահը ինքը դրանով կսկսի արդեն մեծ ուժ ներկայացնել: Մի հատ ռիսկով տղա է պետք, որ իր թիմով սկսի նորմալ աշխատել:

- Գրքերի տպագրության մասին խոսեցիք, տեղյա՞կ եք՝ Գրողների միությունը տարեկան որքան և ինչ որակի գրականություն է տպագրում:

- Գրողների միությունը վերջին տարիների Լևոն Անանյանի շնորհիվ տպարան ձեռք բերեց, բայց իմ կարծիքով՝ շատ անհաջող գրքեր են տպագրվում: Այն, ինչ տեսել եմ տպագրական իմաստով շատ վատն է, գրական, գեղարվեստական չափանիշների մասին էլ չեմ խոսում, որովհետև խիստ կասկածելի չափանիշներով գրականություն է տպագրված: Ում պատահել տպել են, քանի որ գրական արժեհամակարգ այսօր գոյություն չունի, թացն ու չորը խառնվում են իրար, շնորհալին ու անշնորհքը՝ իրար:

- Առաջ՝ Խորհրդային տարիներին, Գրողների միությունը՝ որպես պետական կառույց, գրողների համար ինչ-որ սոցիալական խնդիրներ էր լուծում. ուղեգրեր, աշխատավարձ, բուժում, թոշակներ: Հիմա դա չի արվում: Ձեր կարծիքով ինչ-որ սոցիալական խնդիր ԳՄ-ն պե՞տք է և կարո՞ղ է ապահովել իր անդամների համար: 

- Իհարկե, Գրողների միությունը, եթե նման բաներով զբաղվել է, դա շատ լավ է, պատիվ է բերել ԳՄ-ին, և Լևոն Անանյանն էլ կարողանում էր նման խնդիրներ լուծել:
Ես, իհարկե, կողմնակից եմ , որ Գրողների միությունը լուծի շնորհալի գրողների խնդիրները: Բայց հիմա նման բան վաղուց չկա և եթե չկա, գոնե անեն պարտադիր մինիմալը: Որ նորից կրկնվում եմ, Գրողների միությունը ծառայի գրականությանը:
Թող տպեն լավ գրքեր, հրաշալի մատենաշարեր թող բացեն: Սովետի ժամանակ հրաշալի գրականություն էր տպագրվում, հիմա էդ բանը կարելի է վերականգնել և գոնե գաղափարական իմաստով «վերահսկվի», թե ինչպիսի գրքեր են տպագրվում՝ թարգմանական, տեղի գրողների: Մանավանդ, որ հիմա Գրողների միությունը տպարան ունի, կարող է զարգացնել իր տպարանը:

http://www.tert.am/am/news/2013/09/15/samvel-mkrtchyan-gm/